Τρίτη 1 Νοεμβρίου 2011

ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ: ΠΑΙΔΕΙΑ -ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ


ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ΛΥΚΕΙΟΥ

  
1ος ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
·         ΣΤΟΧΟΙ & ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
·         ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ: ΠΑΙΔΕΙΑ, ΑΓΩΓΗ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΜΟΡΦΩΣΗ
·         ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ & ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
·         ΜΑΖΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ ΝΕΩΝ ΣΕ ΑΕΙ & ΤΕΙ[σελ. 24-27] – O ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
·         ΣΧΕΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ – ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
·         ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ
·         ΓΝΩΣΗ
·         ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ
·         ΧΡΗΣΗ Η/Υ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ [σελ. 183]
·         ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ [επανάληψη από β΄ λυκείου]
·         ΟΡΙΣΜΕΝΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ ΤΟΥΣ ΙΚΑΝΟΤΕΡΟΙ (ΣΕΛ 31)
·         ΤΟ ΦΥΛΟ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Η/Υ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ (ΣΕΛ. 188)
·         ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
·         ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
·         ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΔΕΩΔΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ[σελ.262-267]
·         ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ [ΣΕΛ. 155]
ΚΕΙΜΕΝΑ:
ΣΕΛ. 24-27, 31, 155, 183-189, 262-267.

 





ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΙΔΕΙΑΣ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

1.      Μετάδοση γνώσεων-διεύρυνση πνευματικών οριζόντων-ανάπτυξη νοητικών δυνάμεων(κρίση, μνήμη, αντίληψη, φαντασία, ευρηματικότητα, επινοητικότητα).
2.      Ομαλή κοινωνικοποίηση-ανάπτυξη συλλογικής συνείδησης.
3.      Καλλιέργεια δημοκρατικής συνείδησης (μέσω θεσμού μαθητικών κοινοτήτων).
4.      Ηθικοποίηση.
5.      Καλλιέργεια εθνικής αυτοσυνειδησίας.
6.      Ολοκλήρωση προσωπικότητας-αυτοκαθορισμός.

ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ/ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΠΑΙΔΕΙΑΣ = Ηθικοπνευματική καλλιέργεια, μόρφωση.

Τότε το άτομο:
·         Ηθικοποιείται- αποκτά αξίες , ιδανικά
·         Αποκτά συλλογική συνείδηση-συναίσθηση όχι μόνο των δικαιωμάτων, αλλά και των υποχρεώσεών του Þ περιορισμός ατομισμού- συντελεί στην πρόοδο του συνόλου(χρήσιμο μέλος κοινωνίας).
·         Αντλεί δύναμη από τον εσωτερικό του κόσμο, διαθέτει ψυχική-εσωτερική ισορροπία Þ ικανότητα στην αντιμετώπιση προβλημάτων/αντιξοοτήτων/δυσχερειών/δυσκολιών της ζωής-ψυχραιμία, αυτοέλεγχος Þ αυτοσυγκράτηση, χαλιναγώγηση κατώτερων ενστίκτων-παρορμήσεων Þ επιβολή λογικής, τήρηση μέτρου.
·         Ξεπερνά προκαταλήψεις, στερεότυπες αντιλήψεις Þ απελευθέρωση πνεύματος- αποφυγή μονομέρειας- σφαιρική αντιμετώπιση της ζωής- αυτοκαθορισμός.
·         Πρωτοπορεί, αντιστέκεται στην προγονοπληξία, χωρίς να απαρνιέται την παράδοση.
·         Καλλιέργεια δημοκρατικού φρονήματος, αποστροφή προς κάθε μορφή ολοκληρωτισμού- ενδιαφέρον για τα κοινά- συνείδηση ενεργού πολίτη.
·         Πνευματική ωριμότητα.
·         Ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσωπικότητας.
·         Οδηγείται στην ευτυχία/ευδαιμονία.
·         Είναι σε θέση να καθοδηγήσει, να αφυπνίσει συνειδήσεις, να ανταποκριθεί στο ρόλο του πνευματικού ανθρώπου.


ΑΙΤΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΘΙΣΤΟΥΝ ΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΠΙΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ ΠΑΡΑ ΠΟΤΕ:

Α) ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ

1.      Ανάγκη για εκπαιδευμένο προσωπικό, που θα στελεχώσει επάξια τους παραγωγικούς τομείς-απαίτηση που προκύπτει λόγω της εξέλιξης του πολιτισμού(τεχνολογία- επιστήμη).
2.      Ύπαρξη προσόντων για επαγγελματική αποκατάσταση, λόγω του ανταγωνισμού στην αγορά εργασίας, των απαιτήσεων των εργοδοτών και της εξέλιξης του πολιτισμού.

Β) ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ

1.      Κρίση πολιτισμού. Επικρατεί αλλοτρίωση, αποπροσανατολισμός του ανθρώπου από την ουσία της ζωής, υπερκαταναλωτισμός- θεοποίηση του χρήματος και των υλικών αγαθών, παραγκωνισμός πνευματικών αναγκών, ιδεολογική σύγχυση, χειραγώγηση, ποδηγέτηση ετεροκαθορισμός, έλλειψη προτύπων, κρίση- εμπορευματοποίηση- αποπροσωποποίηση των ανθρώπινων σχέσεων, ωφελιμισμός, ιδιοτέλεια, χρησιμοθηρία, αθέμιτος ανταγωνισμός, κερδοσκοπία, εκμετάλλευση ανθρώπου από το συνάνθρωπο, αποθηρίωση, κρίση θεσμών, παραδόσεων, ηθικών αξιών/έκλυση- εκφυλισμός των ηθών/ανηθικότητα/ηθική διαφθορά /εκμαυλισμός /αμοραλισμός.
Με τη βοήθεια της παιδείας είναι πιθανό ο άνθρωπος να αναπτύξει μηχανισμούς αντίστασης στα φαινόμενα αυτά.
 
Παρατήρηση/θέμα:
Η παιδεία μπορεί να λειτουργήσει κατασταλτικά προς τα φαινόμενα παθογένειας και παρακμής των σύγχρονων κοινωνιών.
Επιχειρηματολογία (πώς και γιατί μπορεί να το επιτύχει αυτό):
1.      Συμβάλλει στην αυτοσυγκράτηση/αυτοέλεγχο του ανθρώπου Þ το άτομο κυριαρχεί/επιβάλλεται στα κατώτερα ένστικτα και τις παρορμήσεις του-υπερισχύει η λογική.
2.      Συντελεί στον αυτοκαθορισμό- το άτομο αντιστέκεται στη χειραγώγηση, δεν παρασύρεται.
3.      Το άτομο αντιλαμβάνεται τη διπλή του υπόσταση/συνειδητοποιεί πως είναι δισυπόστατο ον και πως εκτός από υλικές ανάγκες έχει και πνευματικέςÞπεριορισμός πνεύματος υλισμού/καταναλωτισμού και των παρελκομένων του.
4.      Συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση, βοηθά την ομαλή ένταξη του ανθρώπου στο κοινωνικό σύνολο, εμποδίζει την περιθωριοποίηση.
5.      Ηθικοποιεί Þ  περιορίζονται τα φαινόμενα έκλυσης των ηθών.
6.      Καλλιεργεί τη συνεργατικότητα, τη συλλογική συνείδηση Þκαταπολέμηση ατομισμού, κρίσης των διαπροσωπικών σχέσεων-περιορισμός μοναξιάς, αποξένωσης, απομόνωσης                 
7.      Παρέχει ειδική μόρφωση, άρα τα απαραίτητα εφόδια που αποτελούν προϋπόθεση για επαγγελματική αποκατάσταση Þ περιορισμός ανεργίας και κατ’ επέκταση των Φ.Κ.Π [φαινομένων κοινωνικής παθογένειας].
ΑΣΚΗΣΗ:
Ένας συμμαθητής και φίλος σας ανακοινώνει ότι πρόκειται να εγκαταλείψει το σχολείο. Εσείς προσπαθείτε να τον αποτρέψετε και γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείτε επιχειρήματα που να αποδεικνύουν πόσο ωφέλιμη αλλά και απαραίτητη είναι η παιδεία στις μέρες μας, τόσο για το άτομο όσο και για το σύνολο, εφόσον λειτουργεί κατασταλτικά προς τα φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας.
Το κείμενο να έχει τη μορφή επιστολής.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΕΝΝΟΙΩΝ

ΑΓΩΓΗ                 ¹                ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΟΧΙ ΤΑΥΤΟΣΗΜΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ).
       ¯
περιορίζεται στο ρόλο                      ¯
της διαπαιδαγώγησης.                  Επεκτείνεται σε όλα τα ηλικιακά στάδια-ευρύτερη                                         
                                                         έννοια.

ΑΓΩΓΗ                 ¹          ΜΟΡΦΩΣΗΣ

                                                      ¯
                                             είναι αποτέλεσμα αγωγής και παιδείας.
                                            Στην καθημερινή ζωή, ο όρος ταυτίζεται με τη ΓΝΩΣΗ.

ΟΜΩΣ: ΓΝΩΣΕΙΣ = συντελεστές της μόρφωσης και όχι η ίδια η μόρφωση.

ΕΙΔΗ ΜΟΡΦΩΣΗΣ
·         Γενική = πνευματική καλλιέργεια
·         Ειδική = επαγγελματική. Κατάρτιση σε κάποιον τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας.


ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η σωστή ειδική μόρφωση προϋποθέτει τη γενική μόρφωση, ειδάλλως οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια και λειτουργεί ανασταλτικά όχι μόνο ως προς την επαγγελματική επιτυχία, αλλά και ως προς την ολοκλήρωση του ατόμου.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

          ¯
συστηματική παιδεία μέσω διδασκαλίας – μέσω θεσμοποιημένων φορέων.


ΕΙΔΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Α) ανάλογα με το φορέα: 1. ιδιωτική
                                          2. δημόσια

Β) ανάλογα με το επίπεδο: 1. Στοιχειώδης ή κατώτερη ή πρωτοβάθμια (δημοτικό)
                                            2. Μέση ή δευτεροβάθμια (γυμνάσιο- λύκειο)
                                            3. Τριτοβάθμια: α) ανώτερη(τεχνολογικά εκπαιδευτικά
                                             ιδρύματα - Τ.Ε.Ι.) - β) ανώτατη(πανεπιστήμιο και
                                            πολυτεχνείο – Α.Ε.Ι.)

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Πολλοί  , ωστόσο, υποτιμούν την έννοια της παιδείας, επειδή δεν είναι άμεσα ορατά τα πρακτικά και οικονομικά οφέλη της.

 

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ – ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

Α) ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ
Είναι εκείνη που αποβλέπει /στοχεύει στην ευρύτερη καλλιέργεια και την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του ανθρώπου, στον εξανθρωπισμό του. Συνδέεται με τις θεωρητικές σπουδές. Παλαιότερα εθεωρείτο η μόνη παιδεία. Την τεχνική  την ταύτιζαν με τον όρο εκπαίδευση, έτσι υποτιμήθηκε, εφόσον εκπλήρωνε μόνο πρακτικούς στόχους. Αυτό, όμως, προκάλεσε αντιδράσεις, ιδιαίτερα όταν άρχισε η ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού, με συνέπεια να αντιστραφούν τα δεδομένα και να υποβαθμιστεί η ανθρωπιστική παιδεία. Έτσι, σήμερα, μιλάμε για επιβολή της τεχνοκρατίας στο χώρο της εκπαίδευσης.

Β) ΤΕΧΝΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ

¨ΠΟΙΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΗΝ ΕΠΙΒΑΛΛΟΥΝ:

1.      Η πρόοδος του τεχνικού πολιτισμού και της επιστήμης- η ευρύτατη διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
2.      Η τεχνοκρατία στον επαγγελματικό χώρο. Για σωστή κατάρτιση, που θα είναι επαρκής για την εξεύρεση εργασίας και για την εκπλήρωση των επαγγελματικών υποχρεώσεων απαιτείται γνώση του τεχνικού πολιτισμού.
3.      Η ανάπτυξη των επιστημών, η πληθώρα γνώσεων.
¨ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΕΛΛΟΧΕΥΟΥΝ [ΕΝΕΔΡΕΥΟΥΝ, ΚΑΡΑΔΟΚΟΥΝ, ΠΑΡΑΜΟΝΕΥΟΥΝ] ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΗΣ

Η επικράτηση της τεχνοκρατικής εκπαίδευσης συνεπάγεται τον παραγκωνισμό της ανθρωπιστικής παιδείας και, κατ’ επέκταση, της πνευματικής καλλιέργειας.
ΚΙΝΔΥΝΟΙ:
1.      Ειδίκευση-πνευματική μονομέρεια ® δε διευρύνονται οι πνευματικοί ορίζοντες, όχι σφαιρική αντιμετώπιση της ζωής, συρρίκνωση της κριτικής σκέψης, ευεροκαθορισμός, απώλεια ελεύθερης βούλησης.
2.      Επικρατεί ατομισμός, υποχωρεί το πνεύμα συλλογικότητας, συνεργατικότητας.
3.      Καλλιεργείται η νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας, της επιτυχίας με κάθε μέσο.
4.      Ωφελιμισμός στην εκπαίδευση – στόχος δεν είναι η απόκτηση ευρύτερης παιδείας – πνευματικής καλλιέργειας, αλλά η απόκτηση τυπικών προσόντων ή η απόκτηση επιφανειακών γνώσεων που χρειάζονται για την είσοδο του μαθητή σε Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. Þ αποτυχία βασικού σκοπού παιδείας, που είναι η μετάδοση γνώσεων – το σχολείο και κυρίως το λύκειο χάνει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο και γίνεται προθάλαμος των Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι., επικρατεί βαθμοθηρία και αθέμιτος ανταγωνισμός, αναπτύσσονται πελατειακές σχέσεις μεταξύ μαθητών – καθηγητών, κλονίζονται οι σχέσεις μεταξύ συμμαθητών Þ
5.      Αποτυχία και άλλων βασικών στόχων του σχολείου, που είναι:
                             α) ομαλή κοινωνικοποίηση,
                             β) ηθικοποίηση,
                             γ) ολοκλήρωση της προσωπικότητας του μαθητή. 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Για να μην εξωθηθεί το ζήτημα σε τέτοιου είδους άκρα, θα πρέπει ναι μεν η παιδεία να παρέχει τις τεχνικές γνώσεις που θα βοηθήσουν το νέο να παρακολουθήσει τις εξελίξεις της εποχής και του πολιτισμού, αφετέρου είναι απαραίτητο αυτό να συνδυαστεί  με μια σωστή ανθρωπιστική παιδεία, η οποία θα παρέχει τη δυνατότητα της ελεύθερης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης της προσωπικότητας του νέου ανθρώπου.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ
Ο όρος τεχνοκρατική παιδεία δεν περιορίζεται μόνο στην παροχή τεχνικών, πρακτικών και εξειδικευμένων γνώσεων από το σχολείο. Όταν έχει μόνο αυτή τη σημασία, εμπεριέχει πολλούς κινδύνους. Όμως, τεχνοκρατία στην εκπαίδευση εννοούμε και τη χρήση επιστημονικών μεθόδων και δεδομένων ακόμα και στα θεωρητικά μαθήματα. Αυτό είναι θετικό και απαραίτητο, γιατί έτσι η μετάδοση της γνώσης συστηματοποιείται και πραγματοποιείται αποτελεσματικότερα.

Θέμα: Το ζήτημα της επιβολής της τεχνοκρατίας στην εκπαίδευση δε φαίνεται να απασχολεί ιδιαίτερα τους αρμοδίους, παρά ταύτα ενέχει κινδύνους. Δεν μπορεί να αμφισβητηθεί ότι σε μια τεχνολογικά αναπτυγμένη εποχή, η παιδεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στα σύγχρονα δεδομένα. Παρά ταύτα, είναι απαραίτητη η εξισορρόπηση, γι’αυτό πρέπει να δοθεί βάρος και στην πνευματική καλλιέργεια των νέων ανθρώπων.
Να αναλυθεί το παράθεμα σε κείμενο έως 600 λέξεων, που θα έχει τη μορφή ομιλίας σε ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας, με αντικείμενο την παρεχόμενη παιδεία.

ΜΑΖΙΚΗ ΣΤΡΟΦΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΣΕ ΑΕΙ ΚΑΙ ΤΕΙ (σελ. 24 – 27 σχολικού βιβλίου: Το πρόβλημα της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας)

Φαινόμενο έντονο στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα.

ΑΙΤΙΑ

1.      Η ανάγκη για επαγγελματική αποκατάσταση. Ένα πτυχίο θεωρείται πως αυξάνει τις πιθανότητες. Αυτό συσχετίζεται με τα μεγάλα ποσοστά ανεργίας και τις αυξημένες απαιτήσεις των εργοδοτών ® αποτελούν στοιχεία που καθιστούν τα λεγόμενα ΄΄τυπικά προσόντα’’ απαραίτητα.
2.      Η σύγχρονη κοινωνική πραγματικότητα και η ισχύουσα νομοθεσία υποχρεώνει τους ελεύθερους επαγγελματίες να διαθέτουν τίτλους σπουδών, πριν ενταχθούν στην παραγωγική διαδικασία, με στόχο την προστασία του πολίτη από απατεώνες και επιτήδειους. Παρομοίως, ο δημόσιος τομέας δίνει προτεραιότητα αλλά και αμείβει περισσότερο τους πτυχιούχους.
3.      Η λανθασμένη νοοτροπία που κυριαρχεί στην οικογένεια, στο σχολείο και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον. Όσον αφορά την οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον, η νοοτροπία αυτή σχετίζεται με τον κοινωνικό ρατσισμό που επικρατεί και θεωρεί ανώτερους και κοινωνικά καταξιωμένους τους πτυχιούχους και όσους ασκούν πνευματική εργασία. Ένας ακόμα παράγοντας μπορεί να είναι η ματαιοδοξία των γονέων, η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων των παιδιών τους, η τάση να υπερηφανεύονται και να καυχώνται για τις επιτυχίες τους, η προβολή δικών τους απωθημένων ή ανεκπλήρωτων επιδιώξεων στα παιδιά. Όσον αφορά τη σχολική πραγματικότητα, το λύκειο είναι πλέον προθάλαμος των ΑΕΙ και ΤΕΙ και έχει απολέσει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του χαρακτήρα, άρα σκοπός του σχολείου θεωρείται η εισαγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων μαθητών σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, η οποία θεωρείται ως η φυσική κατάληξη και επισφραγίζει όλη τη μαθητική ζωή του νέου.
4.      Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η θεσμοθέτηση της δωρεάν παιδείας έχει καταργήσει τους οικονομικούς φραγμούς, όσον αφορά τη συνέχιση των σπουδών, για όσους νέους το επιθυμούν.
5.      ΜΜΕ®προβολή συγκεκριμένων επαγγελμάτων(ωραιοποίηση / εξιδανικευση επαγγελμάτων) που όλα σχετίζονται με πτυχία.
6.      Η ίδια η πολιτεία διαχωρίζει τους πολίτες και καλλιεργεί τη νοοτροπία, αλλά ταυτόχρονα διευκολύνει τη φιλομαθή νεολαία με δάνεια, χορήγηση βιβλίων, υποτροφιών, έκπτωση στις μετακινήσεις(μειωμένα εισιτήρια), παροχή στέγης σε απόρους®άρα τους ωθεί σε σπουδές.
7.      Αρκετοί νέοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει για ποιους λόγους θέλουν να σπουδάσουν. Συχνά το αντιμετωπίζουν ως ευκαιρία να ανεξαρτητοποιηθούν, να ζήσουν μόνοι, αλλά χωρίς την υποχρέωση της ένταξης  στην παραγωγική διαδικασία και της αυτοσυντήρησης, εν ολίγοις αντιμετωπίζουν τις σπουδές ως μέσο με το οποίο θα εξασφαλίσουν ανέμελη και ανεξάρτητη ζωή για μερικά χρόνια, καθυστερώντας ταυτόχρονα την ένταξή τους στην παραγωγή, μοίρα η οποία περιμένει όσους δε σπουδάσουν, στο βραχύ/άμεσο μέλλον.

ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

1.      Συχνά οι γονείς κατευθύνουν τα παιδιά σε κλάδους που δεν τους ταιριάζουν®ως επαγγελματίες δεν αποδίδουν τα μέγιστα®υποβάθμιση επαγγελμάτων, χαμηλής ποιότητας παρεχόμενες υπηρεσίες®μείωση παραγωγής, οικονομική στασιμότητα, οπισθοδρόμηση. Σε προσωπικό επίπεδο: στερούνται τη χαρά της δημιουργίας, γιατί αντιμετωπίζουν το επάγγελμα τους ως καταναγκασμό® απώλεια ψυχικής ισορροπίας, ανία, πλήξη.
2.      Υπερκορεσμός επαγγελμάτων®ανεργία.
3.      Πίεση, άγχος, έλλειψη ελεύθερου χρόνου, τυποποίηση σκέψης, πνευματική μονομέρεια, δεν καλλιεργούνται κλίσεις, δεξιότητες-ψυχολογικά προβλήματα, η εισαγωγή γίνεται αυτοσκοπός-αν αποτύχουν θεωρούν ότι ήρθε η συντέλεια του κόσμου(κρούσματα αυτοκτονιών)®στοιχεία επιβαρυντικά για την ψυχική υγεία των νέων.
4.      Βαθμοθηρία-ανταγωνιστικές σχέσεις, καθεστώς εμπορικών συναλλαγών μεταξύ καθηγητών – μαθητών, αναξιοκρατία, παραπαιδεία, ανάγκη φροντιστηριακής/εξωσχολικής βοήθειας που εξαντλεί οικονομικά τους γονείς-το σχολείο χάνει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο και δεν διδάσκει κοινωνικές αρετές.
5.      Εμποδίζεται η ευρύτερη πνευματική καλλιέργεια των νέων, γιατί εξωθούνται στην ειδίκευση από μικρή ηλικία..
6.      Όσοι δεν κατορθώνουν να εισαχθούν σε ελληνικές σχολές συνεχίζουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό.
 Αρνητικά:
α)  οικονομική εξόντωση οικογενειών.
β)  σπουδές που δεν ανταποκρίνονται στα δεδομένα της ελληνικής πραγματικότητας
γ) ειδικά, σπουδές σε χώρες των Βαλκανίων κυρίως προσφέρουν τα τυπικά προσόντα αλλά όχι τις απαραίτητες γνώσεις, όμως τα πτυχία των ανθρώπων από εκεί αναγνωρίζονται τυπικά ως ισότιμα με των αναπτυγμένων χωρών, άρα αυξάνεται ο ανταγωνισμός και η ανεργία των πτυχιούχων
δ) απομάκρυνση από οικογένεια και φιλικό περιβάλλον, μοναξιά, σπουδές σε ξένη γλώσσα, πίεση, μεγάλος βαθμός δυσκολίας, ψυχολογικά προβλήματα.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: για τη μαζική στροφή των νέων σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα:

      Ο κίνδυνος που ελλοχεύει/ παραμονεύει /καραδοκεί στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα τόσο για το άτομο όσο και για την ομάδα, δεν έγκειται στην αδιαφορία των νέων για τη συνέχιση των σπουδών τους αλλά ούτε και στην επιθυμία τους γι’ αυτό. Το πρόβλημα είναι πως εξαιτίας της μαζικότητας της τάσης αυτής, αλλοιώνονται οι στόχοι και τελικά, η παρεχόμενη γνώση είναι ημιτελής, επιφανειακή, μονόπλευρη, τόσο στη μέση εκπαίδευση, που λειτουργεί ως προθάλαμος των ΑΕΙ και ΤΕΙ , όσο και στα ίδια αυτά τα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Άρα, το ζητούμενο δεν είναι να αποτραπούν οι νέοι από την τάση τους για περαιτέρω σπουδές, αλλά να βελτιωθεί η ποιότητα της παρεχόμενης γνώσης.
Να αναπτυχθεί το παράθεμα με τη μορφή άρθρου της σχολική εφημερίδα, με αφορμή την έναρξη της γ΄ λυκείου.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΝΩΤΑΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΑΣ
σχολικό βιβλίο, σελ. 27
Άσκηση 5:
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του συγγραφέα στο συγκεκριμένο χωρίο, οι περισσότεροι πτυχιούχοι κατορθώνουν να απορροφηθούν από το δημόσιο τομέα και να ασχοληθούν επαγγελματικά με τα παραδοσιακά ελεύθερα επαγγέλματα( γιατρός, δικηγόρος, καθηγητής, οικονομολόγος κλπ). Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι προκαλείται τέτοιος κορεσμός στους συγκεκριμένους εργασιακούς τομείς, που τελικά πολλοί οδηγούνται στην υποαπασχόληση ή αμείβονται ελάχιστα, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να αυτοσυντηρηθούν και να δυσκολεύονται να επιβιώσουν. Ειδικά όσον αφορά στο δημόσιο τομέα, οι θέσεις εργασίας είναι πλέον περιορισμένες και καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο να επιτευχθεί ο πολυπόθητος διορισμός, δεδομένου πως οι πτυχιούχοι είναι πολύ περισσότεροι από τις προσφερόμενες θέσεις.
Άσκηση 7α:
Η Ανώτατη εκπαίδευση  αποτελεί τον απώτατο στόχο μαθητών, γονιών και καθηγητών. Οι μαθητές προσδοκούν μια ανέμελη και ελεύθερη φοιτητική ζωή, αλλά οι πιο συνειδητοποιημένοι από αυτούς στοχεύουν στην απόκτηση γνώσεων, στην πνευματική καλλιέργεια και σε επαγγελματική αποκατάσταση και κοινωνική καταξίωση. Αυτά θεωρούν ότι θα τους προσφέρει η εισαγωγή τους στα Ανώτερα και Ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
Το ζήτημα είναι αν όντως η Ανώτατη εκπαίδευση προσφέρει αυτά που οι επίδοξοι φοιτητές – και μαζί με αυτούς οι γονείς και οι καθηγητές τους -  ευελπιστούν.
Πράγματι, η Ανώτατη Εκπαίδευση εξασφαλίζει τα εξής:
·         Ένα πτυχίο που, για τον κάτοχό του θα αποτελέσει στοιχείο κύρους και εχέγγυο για την κοινωνική του καταξίωση, δεδομένης της υπάρχουσας νοοτροπίας.
·         Γενικές γνώσεις πάνω στο διδασκόμενο αντικείμενο.
·         Επίσημους τίτλους σπουδών και άσκησης επαγγέλματος(δυστυχώς όχι πάντα)
Τι δεν είναι δεδομένο / βέβαιο ότι μπορεί να προσφέρει:
·         Επαγγελματική αποκατάσταση.
·         Επαρκείς γνώσεις που θα τις χρησιμοποιήσει ο επαγγελματίας κατά την άσκηση της εργασίας του [κι αυτό γιατί στα πανεπιστήμια συχνά διδάσκονται θεωρητικά μαθήματα, ενώ στην επαγγελματική ζωή οι απαιτήσεις είναι πρακτικές και ειδικές].
Τέλος, η πνευματική καλλιέργεια σχετίζεται με το αντικείμενο σπουδών και την παρέχουν αυτομάτως μόνο οι ανθρωπιστικές σπουδές. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις επαφίεται αποκλειστικά στη διάθεση του ατόμου.

ΣΧΕΣΗ ΠΑΙΔΕΙΑΣ-ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
ΔΕΔΟΜΕΝΟ: Ένας από τους βασικούς σκοπούς της παιδείας είναι η καλλιέργεια της
                         εθνικής αυτοσυνειδησίας. Αυτός  επιτυγχάνεται μέσω της επαφής του   
                         νέου με τις ρίζες του πολιτισμού του, δηλαδή με τις παραδοσιακές
                         αξίες του τόπου του.
Άρα η παιδεία αποκαθιστά τη σχέση του ανθρώπου με το παρελθόν, φέρνοντας τους νέους σε επαφή με την παράδοση.
·         Για να κατορθώσουν οι νέοι να γνωρίσουν και να αφομοιώσουν τις νέες αξίες, τις εξελίξεις, τον καινούριο τρόπο ζωής που ανοίγεται μπροστά τους, εν ολίγοις, για να προετοιμαστούν να υποδεχτούν το μέλλον, είναι απαραίτητο να μελετήσουν όσα έχουν προηγηθεί, δηλαδή το παρελθόν. Αυτό εξυπακούεται εφόσον η κριτική επεξεργασία και η δημιουργική αφομοίωση των αξιών του παρελθόντος θα αποτελέσουν τη βάση πάνω στην οποία θα θεμελιωθεί το μέλλον.
·         Η παιδεία (εκπαίδευση) έχει διπλό ρόλο:
Ø      Παροχή πνευματικής καλλιέργειας με στόχο τη δημιουργία αυτόβουλης συνείδησης και
Ø      Παροχή γνώσεων με στόχο τη μόρφωση και την προετοιμασία για επαγγελματική αποκατάσταση.
Επομένως: προετοιμάζει τους νέους, ώστε να είναι ικανοί  να παρακολουθήσουν τις τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και για να προασπίσουν την εθνική τους ταυτότητα.(διττός ρόλος).
Αυτό γίνεται ακόμα περισσότερο απαραίτητο, δεδομένου πως ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Αυτό σημαίνει ότι η διατήρηση της εθνικής αυτοσυνειδησίας καθίσταται αναγκαία και για τη διατήρηση της ιδιαιτερότητας ενός έθνους, ώστε να μην αφομοιωθεί από ξένους πολιτισμούς και αφανιστεί.
Θέμα: Να αναλυθεί το ζήτημα της σχέσης που θα πρέπει να έχει η σύγχρονη παιδεία με την παράδοση, ιδιαίτερα σε μία εποχή όπου επικρατεί η παγκοσμιοποίηση και ελλοχεύει /ενεδρεύει /παραμονεύει /καραδοκεί ο κίνδυνος αφανισμού των μικρότερων χωρών, λόγω απώλειας της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας τους. Σε 2 παραγράφους.
 
ΔΩΡΕΑΝ ΠΑΙΔΕΙΑ       
Παράθεμα
Είναι γεγονός πως η θεσμοθέτηση της δωρεάν παιδείας αποτελεί μέτρο ευεργετικό. Παρέχει στους νέους τη δυνατότητα να μορφωθούν εάν το επιθυμούν, χωρίς να αναστέλλονται από την οικονομική κατάσταση των ιδίων ή των οικογενειών τους. Έτσι επιλύεται το ζήτημα  της ισότητας των ευκαιριών, το οποίο πρέπει να αποτελεί το δεδομένο κάθε δημοκρατικής κοινωνίας. Παρά ταύτα, υπάρχουν ανισότητες οι οποίες δεν καταργούνται, ενώ παράλληλα ο όρος ΄΄δωρεάν παιδεία΄΄ γίνεται τυπικός και όχι ουσιαστικός, προϋποτίθεται η αγορά γραφικής ύλης, βοηθητικών εγχειριδίων, ενώ, ως άγραφος νόμος έχει καθιερωθεί η εξωσχολική βοήθεια, προκειμένου ο μαθητής να ανταποκριθεί στις σχολικές υποχρεώσεις.

Ασκήσεις
1)      Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένες λέξεις με συνώνυμές τους, έτσι ώστε να μην αλλοιωθεί το νόημα του παραθέματος.
2)      Να εντοπιστούν οι δύο αντιτιθέμενες απόψεις του παραθέματος και
3)      Να αναλυθούν σε κείμενο έως 600 λέξεων, που θα έχει τη μορφή επιστολής προς τον Υπουργό Παιδείας.

Α. Θετικά δωρεάν παιδείας
1)      Λύνεται το πρόβλημα της ισότητας των ευκαιριών – θεωρητικά όλοι έχουν πρόσβαση σε πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση - αποκτούν κοινές γνώσεις και βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο - καταργείται οποιαδήποτε διάκριση (οικονομική δυνατότητα - κοινωνική θέση – θρήσκευμα – φυλή – φύλο – ιθαγένεια – καταγωγή).
2)      Μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων που αποκτούν γνώσεις – αναβάθμιση πνευματικού επιπέδου ενός λαού – περιορισμός ποσοστών αναλφαβητισμού.
3)      Κοινό πρόγραμμα μαθημάτων-οργάνωση σχολείων-κοινά σχολικά βιβλία-προκαθορισμένη ύλη, το διδακτικό προσωπικό δεν είναι επιλεγμένο – οι  εξετάσεις για τις δύο τελευταίες τάξεις λυκείου = γενικές, σε πανελλαδικό επίπεδο, με κοινά θέματα για όλους.
4)      Το κράτος δεσμεύεται από το θεσμό της δωρεάν παιδείας και υποχρεώνεται να ιδρύσει σχολεία σε απομακρυσμένες περιοχές, ώστε να έχουν όλοι δυνατότητα πρόσβασης και ο τόπος διαμονής να μη λειτουργεί ανασταλτικά, όταν κάποιος έχει τη διάθεση να μορφωθεί.
5)      Το ίδιο ισχύει και για την πανεπιστημιακή παιδεία – δεν απαιτούνται δίδακτρα.
6)      Χορηγούνται υποτροφίες σε όποιους έχουν διάθεση για σπουδές και άριστες επιδόσεις.
7)      Η θεσμοθέτηση της ενισχυτικής διδασκαλίας, εφόσον λειτουργήσει σωστά, θα κατορθώσει να περιορίσει την ανάγκη φροντιστηριακής βοήθειας, η οποία προϋποθέτει οικονομική ευχέρεια από την πλευρά των οικογενειών των μαθητών.
8)      Προάγει την αξιοκρατία. Με αυτό το δεδομένο, η αξιολόγηση είναι αντικειμενική – προοδεύουν όσοι αξίζουν – δε χρησιμοποιούνται αθέμιτα μέσα – επικρατεί η ευγενική άμιλλα και η συνεργασία. Οι μαθητές αποκτούν αυτογνωσία – προσανατολίζονται σωστά για το μέλλον τους – κοινωνικοποιούνται ομαλά, αποκτούν γνώσεις, διευρύνουν το πνεύμα τους, αναπτύσσουν δημοκρατική και εθνική συνείδηση, ολοκληρώνεται η προσωπικότητά τους ® η παιδεία επιτυγχάνει τους στόχους της.

Β. Η δωρεάν παιδεία δεν δίνει ίσες ευκαιρίες στην ουσία..
1)      Η μετάδοση της γνώσης δεν γίνεται πάντα με επιτυχία. Εξαρτάται από τις ικανότητες του καθηγητή, οι οποίες δεν ελέγχονται από κανένα φορέα.
2)      Η αξιολόγηση των μαθητών γίνεται με υποκειμενικά κριτήρια (εξωτερική εμφάνιση μαθητή, οικονομική κατάσταση – κοινωνική θέση, προσωπικές συμπάθειες – αντιπάθειες).
3)      Δεν είναι δωρεάν στην ουσία. Ο μαθητής υποχρεώνεται να αγοράζει βιβλία, βοηθήματα, γραφικές ύλες και η σύγχρονη πραγματικότητα αποδεικνύει πως κρίνεται απαραίτητη η φροντιστηριακή βοήθεια, γιατί το σχολείο αδυνατεί να παρέχει ουσιαστική γνώση και δεν προετοιμάζει σωστά το νέο για τις εξετάσεις που καλείται να δώσει (ανεπάρκεια ή αδιαφορία του διδακτικού προσωπικού, έλλειψη υλικοτεχνικής υποδομής, μεγάλος αριθμός μαθητών ανά τμήμα).
4)      Το εκπαιδευτικό περιβάλλον παραγνωρίζει (= δε λαμβάνει υπόψη) το γεωγραφικό περιβάλλον ενός μαθητή, τον τόπο διαμονής. Σε πολλές απομακρυσμένες περιοχές, δεν υπάρχουν σχολεία ή δεν επαρκεί το διδακτικό προσωπικό, άρα οι μαθητές υποχρεώνονται να μετακινούνται ή να μετακομίζουν για να μορφωθούν, με δικά τους έξοδα – όποιοι δεν έχουν χρήματα, δεν μορφώνονται.
5)      Η μόρφωση που θα λάβει κάποιος εξαρτάται και από το οικογενειακό περιβάλλον και το ευρύτερο πνευματικό περιβάλλον.
6)      Οι ίσες ευκαιρίες αναιρούνται από την ύπαρξη ιδιωτικών σχολείων. Υπάρχει διαφορά στην ποιότητα των παρεχόμενων γνώσεων.
7)      Παραπαιδεία – οικονομικές συναλλαγές μαθητών – καθηγητών με τη μορφή παράδοσης ιδιαιτέρων μαθημάτων.

Προϋποθέσεις
1)      Κρατική πρόνοια – αύξηση δαπανών για παιδεία – μισθολογική αναβάθμιση εκπαιδευτικών ως κίνητρο για να τους ενδιαφέρει περισσότερο το επάγγελμά τους και να παταχθεί η παραπαιδεία.
2)      Κινητοποίηση τοπικής αυτοδιοίκησης – για συντήρηση και ίδρυση σχολείων, όταν το κράτος αδυνατεί να εξασφαλίσει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.
3)      Κρατική πρόνοια – χορήγηση  υποτροφιών, επιδοτήσεις για αγορά βιβλίων – γραφικής ύλης – ίδιες προδιαγραφές σε όλα τα σχολεία.
4)      Επιμόρφωση/αξιολόγηση εκπαιδευτικών σε τακτά χρονικά διαστήματα. Για να είναι βέβαιο ότι μπορούν να ανταποκριθούν στον παιδαγωγικό τους ρόλο.
5)      Αποκέντρωση ΑΕΙ/ΤΕΙ (ανώτερων και ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων).
6)      Κινητοποίηση πνευματικών ανθρώπων για γενίκευση της παιδείας.
7)      Ατομική προσπάθεια.
8)      Υλικοτεχνική υποδομή.

ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ  ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΠΑΙΔΕΙΑ
ΘΕΜΑ ΣΕΛ. 181 ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ: «πώς η γνώση βοηθά στην απαλλαγή από φόβους και προκαταλήψεις». [Βλέπε και θέμα «γνώση»]


1.      Με τη γνώση ο άνθρωπος αναπτύσσει τη λογική του. Έτσι, δε δέχεται άκριτα αυτά που ακούει, αλλά τα υποβάλλει σε λογικό και κριτικό έλεγχο. Κατά συνέπεια, μπορεί να απαλλαγεί από προκαταλήψεις αλλά και από το φόβο, γιατί θα αντιληφθεί, με τη βοήθεια του νου του, αν αυτά που πιστεύει όντως ισχύουν και αν αυτό που τον τρομάζει έχει υπόσταση ή όχι.
2.      Η γνώση εξασφαλίζει τον αυτοκαθορισμό, εμποδίζει τη χειραγώγηση. Ο άνθρωπος αποδεσμεύεται πνευματικά, απαλλάσσεται από προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες, προλήψεις. Επίσης, απομακρύνεται από το φανατισμό και το δογματισμό και αποκτά διαύγεια και σφαιρικότητα πνεύματος. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή αποφεύγει την πνευματική μονομέρεια, αντιμετωπίζει τη ζωή πολύπλευρα και ελέγχει τα δεδομένα, πριν τα αποδεχτεί /υιοθετήσει /ενστερνιστεί.
3.      Η γνώση οδηγεί στην αλήθεια κι έτσι ο άνθρωπος προστατεύεται από πλάνες και διανοητικά ολισθήματα.
4.      Η άγνοια, δηλαδή το άγνωστο, το ανοίκειο, προκαλεί φόβο και δέος. Όταν όμως το ξένο γίνεται οικείο και προσιτό, τότε ο άνθρωπος παύει να το φοβάται, γιατί το ελέγχει.
5.      Η γνώση διευρύνει το πνεύμα, διαφωτίζει, άρα εμποδίζει την ανάπτυξη προκαταλήψεων και αποδεσμεύει από τις στερεότυπες αντιλήψεις που παγιώνονται στην ανθρώπινη συνείδηση λόγω των κοινωνικών καταβολών και των παραδεδομένων πεποιθήσεων.
6.      η προκατάληψη και ο φόβος δημιουργούνται και εξαιτίας της ετερότητας / διαφορετικότητας. Το διαφορετικό /αλλότριο /ξένο επειδή είναι άγνωστο, μπορεί να εκληφθεί ως απειλή.  Μέσα από τέτοιες διεργασίες συχνά οδηγούμαστε, για παράδειγμα, στο ρατσισμό και στην απόρριψη της διαφορετικότητας.   
 
ΓΝΩΣΗ
Α) α) Γιατί είναι δύναμη;
     β) Πότε μπορεί να είναι βλαπτική δύναμη;
     γ)  Ποια η ευθύνη του ανθρώπου που την κατέχει;
Β) Γιατί η αμφιβολία οδηγεί στη γνώση και η γνώση στην αμφιβολία;

Γιατί η γνώση είναι δύναμη (ωφέλειες)
1)      Με τη βοήθεια της γνώσης ο άνθρωπος κατόρθωσε να δαμάσει τη φύση και να περιορίσει την εξάρτησή του απ’αυτή. Μπόρεσε να εκμεταλλευτεί τα αγαθά που παράγει η φύση και να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο
2)      Η γνώση οδηγεί στην αυτογνωσία. Έτσι, ο άνθρωπος βελτιώνει τις σχέσεις του με τους συνανθρώπους του και, παράλληλα, αυτοβελτιώνεται.
3)      Καλλιεργεί το νου του, διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες, αναπτύσσει τον πνευματικό του πολιτισμό (τέχνες, γράμματα, φιλοσοφία, επιστήμη).
4)      Μέσω της γνώσης, κατόρθωσε να οδηγηθεί σε σημαντικά επιστημονικά επιτεύγματα και να αναπτύξει και τον τεχνικό πολιτισμό (αναφορά σε ωφέλειες τεχνικού πολιτισμού).
5)      Ανάπτυξη λογικής Þ ο άνθρωπος μπορεί να υποτάσσει /χαλιναγωγεί τα κατώτερα ένστικτά του. Άρα, η γνώση οδηγεί και στον «εξανθρωπισμό» του ανθρώπου, στην ηθικοποίηση και στην ολοκλήρωσή του ως οντότητα. Επομένως, η γνώση αποτελεί δύναμη, γιατί βοηθά τον άνθρωπο να επιβάλλεται στον εαυτό του (αυτοσυγκράτηση, αυτοέλεγχος) και στους άλλους.
6)      Η γνώση αυξάνει την αποδοτικότητα του ατόμου και το οδηγεί στην επαγγελματική επιτυχία και καταξίωση è βελτίωση των όρων διαβίωσης, λόγω αύξησης των αποδοχών και ταυτόχρονα κοινωνική καταξίωση.
7)      Με τη βοήθεια της γνώσης, ο άνθρωπος είναι σε θέση να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά και να επιλύει προβλήματα που του παρουσιάζονται, να υπερπηδά εμπόδια και δυσχέρειες που προκύπτουν.
8)      Η γνώση της παράδοσης βοηθά στην αποφυγή της επανάληψης λαθών του παρελθόντος, γιατί μεταβιβάζει την πείρα και την ικανότητα των προγενέστερων στους μεταγενέστερους, ενώ αποφεύγεται και ο κίνδυνος απώλειας της εθνικής ταυτότητας.
9)      Απελευθερώνει τον άνθρωπο, γιατί τον απαλλάσσει από δεισιδαιμονίες, προλήψεις, φανατισμό, δογματισμό, πλάνες, τον οδηγεί στη σφαιρική αντιμετώπιση της ζωής, αφού απομακρύνει την πνευματική μονομέρεια. Αυτό διευκολύνει και την ανάπτυξη σχέσεων με τους συνανθρώπους τους (σύσφιξη διαπροσωπικών σχέσεων).
10)  Αυξάνει την αυτοπεποίθηση του ανθρώπου, την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τον γεμίζει αισιοδοξία και δύναμη για να αντιμετωπίσει σωστά τη ζωή.
11)  Απομακρύνει την πλάνη και οδηγεί στην αλήθεια – προστατεύει τον άνθρωπο από την πιθανότητα να εξαπατηθεί.
12)  Μέσω της γνώσης, αποφεύγεται η ιδεολογική σύγχυση. Οι απόψεις του ανθρώπου είναι ξεκάθαρες και σαφείς. Άρα, περιορίζονται οι πιθανότητες χειραγώγησης και ετεροκαθορισμού, ο άνθρωπος αποκτά ελευθερία βούλησης (αυτοκαθορισμός), δε γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης, ανδρείκελο, φερέφωνο των απόψεων άλλων. Τέλος, δραστηριοποιείται και αντιστέκεται στη μαζοποίηση
13)  Ο άνθρωπος οδηγείται σε σωστές επιλογές και έτσι προοδεύει και γίνεται ευτυχισμένος και ισορροπημένος.
14)  Η γνώση δίνει (παρέχει) τη δυνατότητα στον άνθρωπο να ωριμάσει και να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα.
15)  Με τη βοήθεια της γνώσης, ιεραρχεί σωστά τις αξίες και τις ανάγκες του, θέτει προτεραιότητες  και οδηγείται στην τήρηση του μέτρου.
16)  Με τη γνώση και την πνευματική ευρύτητα, αντιστέκεται στις αρνητικές συνέπειες που προκαλεί η εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη, στη σύγχρονη εποχή, εξειδίκευση.
17)  Εξασφαλίζει αυτάρκεια και αυτοτέλεια στον άνθρωπο.
18)  Η γνώση διευκολύνει την κοινωνικοποίηση του ανθρώπου και συμβάλλει στην αρμονική κοινωνική συμβίωση.
Πότε η γνώση μπορεί να είναι βλαπτική δύναμη;
  1. Όταν εκμισθώνεται σε ιδιοτελή συμφέροντα κι αντί να στοχεύει στην ωφέλεια του συνόλου υπηρετεί συγκεκριμένες ομάδες που ενδιαφέρονται για την προβολή των συμφερόντων τους.
  2. Όταν οι κάτοχοι της γνώσης εμφορούνται /υποκινούνται από το πνεύμα του ωφελιμισμού και δε χαρακτηρίζονται από ηθικότητα, εντιμότητα και αλτρουισμό (ανιδιοτέλεια).
  3. Όταν η γνώση οδηγεί στην υπερβολική ειδίκευση και την πνευματική μονομέρεια.
  4. Όταν χρησιμοποιείται για να βλάψει και να πλήξει τους άλλους.
  5. Όταν χρησιμοποιείται για επίδειξη και αυτοπροβολή (σ’αυτή την περίπτωση δεν θα είναι ουσιαστική αλλά επιφανειακή).
  6. Όταν οδηγεί τον κάτοχό της στην αλαζονεία ή την παράνοια.
  7. Όταν η γνώση είναι ελλιπής (ημιμάθεια). Ο άνθρωπος που κατέχει την εντύπωση πως είναι γνώστης, χωρίς να είναι, μπορεί να αποβεί επικίνδυνος, τόσο για τον εαυτό του, όσο και για το σύνολο.
  8. Όταν οδηγεί στην υπερβολική αμφιβολία, άρα στη σύγχυση και την παράνοια.
  9. Όταν είναι χαμηλής ποιότητας και δε στοχεύει στην αναβάθμιση του πνευματικού επιπέδου.
Σχόλιο:
Η γνώση υπάρχει περίπτωση ναι μεν να μη βλάπτει, αλλά και να μην ωφελεί.
Πότε συμβαίνει αυτό;
-          Όταν μένει ανεπίδοτη, δηλαδή ο κάτοχός της δεν τη χρησιμοποιεί ούτε για να βοηθήσει τον εαυτό του ούτε τους άλλους (η γνώση τότε είναι αυτοσκοπός).
-          Όταν είναι αποκομμένη από τη ζωή και παραμένει θεωρητική κατάκτηση του πνεύματος, που δεν εφαρμόζεται στην πράξη.
Ποια η ευθύνη του ανθρώπου που κατέχει τη γνώση (ευθύνη πνευματικού ανθρώπου)
1)      Να έχουν πάντα συναίσθηση ότι πρέπει να τη χρησιμοποιήσουν προς όφελος του συνόλου και της ανθρωπότητας.
2)      Παράλληλα με τις ειδικές γνώσεις, θα πρέπει να φροντίζουν για την απόκτηση πνευματικής καλλιέργειας, ώστε να αποφεύγουν την πνευματική μονομέρεια, το φανατισμό, το δογματισμό.
3)      Να μην τη χρησιμοποιεί για να επιβληθεί ή για να υπηρετήσει σκοτεινά συμφέροντα.
4)      Συνδυασμός θεωρητικών γνώσεων και πράξης, εφαρμογή.

ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ  ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΠΑΙΔΕΙΑ
ΘΕΜΑ ΣΕΛ. 181 ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ: «πώς η γνώση βοηθά στην απαλλαγή από φόβους και προκαταλήψεις». [Βλέπε και θέμα «γνώση»]


7.       Με τη γνώση ο άνθρωπος αναπτύσσει τη λογική του. Έτσι, δε δέχεται άκριτα αυτά που ακούει, αλλά τα υποβάλλει σε λογικό και κριτικό έλεγχο. Κατά συνέπεια, μπορεί να απαλλαγεί από προκαταλήψεις αλλά και από το φόβο, γιατί θα αντιληφθεί, με τη βοήθεια του νου του, αν αυτά που πιστεύει όντως ισχύουν και αν αυτό που τον τρομάζει έχει υπόσταση ή όχι.
8.       Η γνώση εξασφαλίζει τον αυτοκαθορισμό, εμποδίζει τη χειραγώγηση. Ο άνθρωπος αποδεσμεύεται πνευματικά, απαλλάσσεται από προκαταλήψεις, δεισιδαιμονίες, προλήψεις. Επίσης, απομακρύνεται από το φανατισμό και το δογματισμό και αποκτά διαύγεια και σφαιρικότητα πνεύματος. Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή αποφεύγει την πνευματική μονομέρεια, αντιμετωπίζει τη ζωή πολύπλευρα και ελέγχει τα δεδομένα, πριν τα αποδεχτεί /υιοθετήσει /ενστερνιστεί.
9.       Η γνώση οδηγεί στην αλήθεια κι έτσι ο άνθρωπος προστατεύεται από πλάνες και διανοητικά ολισθήματα.
10.    Η άγνοια, δηλαδή το άγνωστο, το ανοίκειο, προκαλεί φόβο και δέος. Όταν όμως το ξένο γίνεται οικείο και προσιτό, τότε ο άνθρωπος παύει να το φοβάται, γιατί το ελέγχει.
11.    Η γνώση διευρύνει το πνεύμα, διαφωτίζει, άρα εμποδίζει την ανάπτυξη προκαταλήψεων και αποδεσμεύει από τις στερεότυπες αντιλήψεις που παγιώνονται στην ανθρώπινη συνείδηση λόγω των κοινωνικών καταβολών και των παραδεδομένων πεποιθήσεων.
η προκατάληψη και ο φόβος δημιουργούνται και εξαιτίας της ετερότητας / διαφορετικότητας. Το διαφορετικό /αλλότριο /ξένο επειδή είναι άγνωστο, μπορεί να εκληφθεί ως απειλή.  Μέσα από τέτοιες διεργασίες συχνά οδηγούμαστε, για παράδειγμα, στο ρατσισμό και στην απόρριψη της διαφορετικότητας.
ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ – ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ
Σημασία: Ο όρος αναφέρεται στη γενική μόρφωση που λαμβάνει ο άνθρωπος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και η οποία συμβάλλει στην καλλιέργεια του πνεύματός του και στην ολοκλήρωση της προσωπικότητάς του. Πρόκειται για μια διαδικασία συνειδητή. Αυτό σημαίνει ότι το ίδιο το άτομο, οικειοθελώς, φροντίζει για την πνευματική του καλλιέργεια, κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου του, μελετώντας βιβλία, φροντίζοντας για την ενημέρωσή του, παρακολουθώντας καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, διαλέξεις, ασχολούμενο με τη μουσική και γενικά με δραστηριότητες που διευρύνουν το πνεύμα του και του προσφέρουν γενικές γνώσεις, ενώ ταυτόχρονα το ευαισθητοποιούν.
 Στη σύγχρονη εποχή, η δια βίου παιδεία καθίσταται επιβεβλημένη, λόγω της έντονης τεχνοκρατίας. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελεί ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία, εξαιτίας των έντονων ρυθμών ζωής και της έλλειψης ελεύθερου χρόνου.

ΘΕΜΑ: Να αναπτυχθούν τα εξής ζητήματα, ως κείμενο με την εξής μορφή: Αποχαιρετώντας το λύκειο, εκφωνείτε ομιλία προς τους συμμαθητές σας, στο τέλος της σχολικής χρονιάς, όπου επισημαίνετε την ανάγκη της δια βίου παιδείας για όλους, ανεξάρτητα από το αν θα ακολουθήσουν περαιτέρω σπουδές ή όχι.
  α) ποιοι λόγοι καθιστούν επιβεβλημένη τη δια βίου παιδεία;
  β) ποια τα αποτελέσματά της στις σύγχρονες κοινωνίες;
  γ) ποιοι παράγοντες λειτουργούν ανασταλτικά προς τη διάθεση του ανθρώπου να καλλιεργήσει το πνεύμα του;
  δ) με ποιους τρόπους θα μπορούσε η ¨δια βίου παιδεία¨ να γίνει πραγματικότητα;

Σχολιασμός δεδομένου
Το σχολείο παρέχει ένα βαθμό πνευματικής καλλιέργειας, εφόσον μεταβιβάζει γνώσεις (βασικός στόχος παιδείας). Όμως αυτό δεν αρκεί.
Γιατί: α) χρονικά περιορισμένη η διάρκεια της σχολικής ζωής μας
           β) συγκεκριμένες οι γνώσεις που παρέχονται, συχνά εξειδικευμένες, με συγκεκριμένο στόχο ® την τελική εξέταση που θα οδηγήσει σε εισαγωγή σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
           γ) ο τρόπος που παρέχεται η γνώση – με τη μέθοδο της στείρας αποστήθισης, η οποία ακινητοποιεί το πνεύμα, αντί να το καλλιεργεί.
           δ) οι αναζητήσεις του νέου είναι πολλαπλές και αναζητά ενημέρωση σε άλλες πηγές γνώσης, εξωσχολικές, που στην εποχή μας αφθονούν: ΜΜΕ, διαδίκτυο, κοινωνικές συναναστροφές, οικογένεια, εξωσχολικά βιβλία, η τέχνη, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, τα πνευματικά κέντρα.

ΖΗΤΟΥΜΕΝΑ
α)  ποιοι λόγοι καθιστούν επιβεβλημένη /αναγκαία / απαραίτητη / υποχρεωτική τη δια βίου παιδεία;
1)      πληθώρα γνώσεων ® λόγω τεχνολογικής εξέλιξης. Ο άνθρωπος, για να ανταποκριθεί /αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σύγχρονου πολιτισμού, πρέπει /οφείλει / είναι ανάγκη /είναι απαραίτητο συνεχώς να μελετάει και να ενημερώνεται
2)      Άλλωστε, είναι ταχύτατοι οι ρυθμοί εξέλιξης – πρέπει να παρακολουθεί τις μεταβολές.
3)      Για λόγους επαγγελματικής αποκατάστασης και αργότερα επιτυχίας – μεγάλα ποσοστά ανεργίας, σκληρός /αθέμιτος /αδυσώπητος ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας, υψηλές οι απαιτήσεις των εργοδοτών – μεγάλος ο αριθμός των ατόμων με στοιχειώδη /βασική /ανεπαρκή /μηδαμινή μόρφωση και τυπικά προσόντα – εξειδίκευση, μεταπτυχιακά.
4)      Οι πρεσβύτεροι /ώριμοι /μεγαλύτεροι /γηραιότεροι πρέπει να μελετούν και να ενημερώνονται, για να επικοινωνούν με τους νεότερους (γεφύρωση χάσματος γενεών)
5)      Η επιθυμία για βελτίωση /αναβάθμιση των συνθηκών ζωής (η εποχή μας διευκολύνει τη δια βίου παιδεία, γιατί το υψηλό βιοτικό επίπεδο επιτρέπει την πολυτέλεια της αναζήτησης της γνώσης).
6)      Η γλωσσομάθεια που έχει επιβληθεί λόγω της Ευρωπαϊκής ενοποίησης και της παγκοσμιοποίησης – υπαγορεύεται και από την ανάγκη ανάπτυξης διακρατικών σχέσεων, ειδικά σήμερα που η ειρήνη είναι διαρκώς απειλούμενη και τα παγκόσμια προβλήματα ιδιαίτερα σοβαρά.

Επιμέρους παράγοντες που ωθούν τα άτομα στην καλλιέργεια του πνεύματος:
1)      η φιλομάθεια, η έμφυτη /εγγενής  περιέργεια και η δίψα /επιθυμία για γνώση.
2)      η συνθετότητα /πολυπλοκότητα των ανθρωπίνων σχέσεων – για να προσεγγίσουν  /πλησιάσουν ο ένας τον άλλο απαιτείται διαρκής προσπάθεια /μόχθος /αγώνας και μελέτη (σχολές γονέων για να ανταποκριθεί κάποιος στο γονεϊκό ρόλο απαιτείται δια βίου παιδεία).
3)      εθνικοί λόγοι – πνευματική αφύπνιση /έγερση για αποτίναξη ζυγού – ανάγκη προσδιορισμού της εθνικής ταυτότητας μέσα από τη μελέτη της εθνικής παράδοσης
4)      επιθυμία για κοινωνική καταξίωση, για εξασφάλιση αποδοχής και σεβασμού από τους συνανθρώπους.
5)      Το γεγονός ότι η μνήμη προδίδει τον άνθρωπο – χρειάζεται επαναλήψεις, για να ανανεώνει ή να επαναφέρει παλαιότερες γνώσεις που έχει λησμονήσει.
6)      Επιθυμία για πνευματική ολοκλήρωση και διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων.
β)  θετικές συνέπειες
1)      Αυτοκαθορισμός – άνθρωπος = αυτόβουλο /αυτοκαθοριζόμενο ον - κριτική ικανότητα
2)      Δεν είναι μονόπλευρος, αδιάλλακτος, δογματικός ® σφαιρική αντιμετώπιση ζωής.
3)      Συναίσθηση /επίγνωση δικαιωμάτων αλλά και υποχρεώσεων.
4)      Προοδευτικό πνεύμα, προστατευμένο από ακρότητες, με σαφή επίγνωση της έννοιας του μέτρου.
5)      Σκέφτεται πριν δράσει.
6)      Διαθέτει εσωτερικές αντιστάσεις, ώστε να μην παρασύρεται προς τον υλικό ευδαιμονισμό, τις ηδονές και τις κραιπάλες – δεν υποτάσσεται στα κατώτερα ένστικτά του – διαθέτει ικανότητα αυτοελέγχου / αυτοσυγκράτησης.
7)      Τηρεί νόμους – προστατεύει τη δημοκρατία , καθίσταται ενεργός, υπεύθυνος πολίτης.
8)      Προάγεται η συνεργασία και η άμιλλα, πατάσσεται ο αθέμιτος ανταγωνισμός.
9)      Ευαισθητοποιεί τον άνθρωπο, καλλιεργεί την αισθητική του, τον εξευγενίζει.
10)  Μπορεί να αντισταθεί στην ξενομανία Þ αποφεύγεται ο κίνδυνος απώλειας της εθνικής ταυτότητας, γιατί ο άνθρωπος αποκτά εθνική αυτοσυνειδησία.
11)  Καταπολεμάται ο αναλφαβητισμός Þ άνοδος πνευματικού επιπέδου χώρας ® άρα ο λαός προστατεύεται, δεν υποδουλώνεται εύκολα ούτε γίνεται υποχείριο πιο ισχυρών λαών.
12)  Συμβάλλει στη σωστή επιλογή προτύπων.
13)  Συντελεί στην καταπολέμηση ρατσισμού, φανατισμού, βίας – Φ.Κ.Π.
14)  Εκσυγχρονισμός θεσμών –αντιμετωπίζεται η κρίση.
15)   Συντελεί στη γεφύρωση του χάσματος των γενεών.
16)  Οδηγεί στην αυτογνωσία ® ψυχική ισορροπία – διευκόλυνση διαπροσωπικών σχέσεων ® αρμονική κοινωνική συμβίωση.
17)  Αντιμετωπίζεται το πρόβλημα εξειδίκευσης και της πνευματικής μονομέρειας – σύνηθες φαινόμενό της εποχής.
γ)  Παράγοντες που εμποδίζουν την πνευματική καλλιέργεια
1)          Τεχνολογική ανάπτυξη, υπερβολικές απαιτήσεις, δύσκολες συνθήκες ζωής, ευζωία ® εντατικοποίηση της εργασίας Þ έντονοι ρυθμοί ζωής Þ έλλειψη ελεύθερου χρόνου και έλλειψη δυνάμεων (εξουθένωση /εξάντληση /υπερκόπωση).
2)          Κρίση των αξιών Þ ο σύγχρονος άνθρωπος δεν πιστεύει σε αξίες, οδηγείται στο μηδενισμό, αδιαφορεί για το συνάνθρωπο, ενδιαφέρεται μόνο για την εξασφάλιση υλικών αγαθών, είναι αποπροσανατολισμένος από την ουσία της ζωής, αντιμετωπίζει τα ζητήματα επιδερμικά /επιφανειακά /εξωτερικά, άρα αδιαφορεί και για την πνευματική του καλλιέργεια, διότι η προσήλωση στα υλικά αγαθά οδηγεί σε παραγκωνισμό των πνευματικών αναγκών.
3)          Κρίση διαπροσωπικών σχέσεων – απομόνωση – αποξένωση. Ατομισμός – εγωισμός.
4)          Έλλειψη προτύπων – αναλγησία πνευματικών ανθρώπων.
5)          Ιδεολογική σύγχυση – έλλειψη στόχων, ιδανικών, σημείων αναφοράς.
6)          Δυσλειτουργία ΜΜΕ: πλύση εγκεφάλου, προπαγάνδα, δημαγωγία, παραπληροφόρηση Þ παθητικοποίηση, αδρανοποίηση πνεύματος.
7)          Λαϊκισμός – χαμηλό επίπεδο Þ προκαλείται ατροφία πνεύματος
8)          Τεχνοκρατικός πολιτισμός. Επιδιώκουμε απόκτηση πρακτικών γνώσεων (ωφελιμιστική αντιμετώπιση γνώσης) – παραμέληση ανθρωπιστικής παιδείας  - εξειδίκευση.
9)          Αλλοτριωμένη η διασκέδαση – έχει τη μορφή εκτόνωσης (ψυχοκτονίας) – όχι ψυχαγωγίας.
δ)  Με ποιους τρόπους η δια βίου παιδεία θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα;
1)      Σωστή αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου.
2)      Δραστηριοποίηση πνευματικών ανθρώπων –ενημέρωση για αρετές που προσφέρει η γνώση και η ευρύτητα πνεύματος – οι ίδιοι να αποτελούν πρότυπα προς μίμηση.
3)      Τα ΜΜΕ να τηρούν τη δεοντολογία του επαγγέλματος, να μην καταφεύγουν στο λαϊκισμό, με το πρόσχημα ότι έτσι προσεγγίζουν το λαό, αντίθετα να παρέχουν σωστή ενημέρωση και να προβάλλουν προγράμματα υψηλής ποιότητας, για να συντελούν στην πνευματική αναβάθμιση του λαού.
4)      Ατομική προσπάθεια – ενδιαφέρον για γνώση – όλοι να συνειδητοποιήσουν πως η πνευματική καλλιέργεια αφυπνίζει τον άνθρωπο και τον ολοκληρώνει.
5)      Η οικογένεια να μεταδίδει τις αρχές της φιλομάθειας.
6)      Η παιδεία να είναι ανθρωπιστική, το σχολείο να μην αποτελεί προθάλαμο για την εισαγωγή σε ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά φορέα γνώσης και ευρύτερης καλλιέργειας. Απεγκλωβισμός από στείρα αποστήθιση, για να μη δημιουργεί σε νέους σχέση μίσους με το γραπτό λόγο.
7)      Κρατική πρόνοια – επιμορφώσεις, ίδρυση πνευματικών κέντρων, ώστε οι άνθρωποι να έχουν πρόσβαση στην πνευματική καλλιέργεια.
8)      Μείωση τιμών βιβλίων και Η/Υ για να γίνει προσιτή η γνώση και η ενημέρωση σε όλους.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΠΟΥ ΘΑ ΕΠΡΕΠΕ ΝΑ ΓΙΝΟΥΝ ΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

  • Αύξηση των δαπανών για την παιδεία, από την πλευρά της πολιτείας, ώστε οι εκπαιδευτικοί να έχουν κίνητρο, για να εργάζονται πιο συνειδητά.
  • Κατάργηση της μονιμότητας των εκπαιδευτικών, αλλά ταυτόχρονη διασφάλιση ότι τα κριτήρια δε θα είναι κομματικά, αλλά απολύτως αντικειμενικά. Με τον τρόπο αυτό, δε θα θίγονται τα συμφέροντα ούτε θα κινδυνεύει η θέση όσων εργάζονται με ευσυνειδησία, αλλά παράλληλα θα αποπέμπονται άτομα που για κάποιους λόγους δεν είναι κατάλληλα για το συγκεκριμένο επάγγελμα.
  • Εισαγωγή υποχρεωτικών παιδαγωγικών μαθημάτων σε όλες τις καθηγητικές σχολές, ώστε οι μέλλοντες εκπαιδευτικοί να έχουν σωστή ψυχοπαιδαγωγική κατάρτιση.
  • Υποχρεωτική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ώστε να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να ενημερώνονται ή να «φρεσκάρουν» τις γνώσεις τους.
  • Ειδικά ψυχολογικά τεστ σε τακτά χρονικά διαστήματα, ώστε να επιβεβαιώνεται η καταλληλότητα των διδασκόντων σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή η ικανότητά τους να συναναστρέφονται και να διαπαιδαγωγούν νέους ανθρώπους.
Οι τροποποιήσεις αυτές θα μπορούσαν να βελτιώσουν την κατάσταση, όσον αφορά στο έμψυχο υλικό, δηλαδή στους εκπαιδευτικούς. Φυσικά, η δυσλειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος οφείλεται και σε άλλους παράγοντες που θα πρέπει να εντοπιστούν και να διορθωθούν. Πιο συγκεκριμένα:
·         Πρέπει να καταργηθεί το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου, ώστε οι μαθητές να αποδεσμευτούν από τη στείρα αποστήθιση που δεν προωθεί την κριτική σκέψη και ακινητοποιεί την αντίληψη του μαθητή.
·         Το σχολείο και ειδικά το λύκειο δεν πρέπει να αποτελεί προθάλαμο των ΑΕΙ και των ΤΕΙ, αλλά να ανακτήσει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο, ώστε να επιτυγχάνονται οι στόχοι της παιδείας και κυρίως να διαμορφώνονται άτομα ολοκληρωμένα, πνευματικά καλλιεργημένα και ψυχικά υγιή. Επίσης, αν επιτευχθεί αυτό, οι μαθητές – αλλά και οι εκπαιδευτικοί – θα πάψουν να αντιμετωπίζουν τη γνώση ωφελιμιστικά και θα αντιληφθούν την αξία και τη σημασία της για τη ζωή.
·         Η ειδίκευση που αρχίζει από ιδιαίτερα μικρή ηλικία, λόγω του διαχωρισμού σε κατευθύνσεις – και η οποία σχετίζεται με το προηγούμενο ζήτημα – ενέχει τον κίνδυνο τα νεαρά άτομα να οδηγηθούν στην πνευματική μονομέρεια, αφού απορρίπτουν ορισμένους κλάδους γνώσεις και μελετούν μόνο αυτούς που θα τους εξασφαλίσουν επιτυχία στις Πανελλαδικές. Έτσι, όμως, αποτυγχάνει ένας από τους θεμελιωδέστερους σκοπούς της παιδείας, η δημιουργία ολοκληρωμένων και πνευματικά καλλιεργημένων προσωπικοτήτων.
·         Είναι απαραίτητο να αναβαθμιστούν τα ΤΕΕ, και να μην αποτελούν καταφύγιο για εκείνους που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του Ενιαίου Λυκείου.
·         Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να βελτιωθεί η υλικοτεχνική υποδομή των σχολείων και να εισαχθούν σωστά στις νέες τεχνολογίες, οι οποίες μπορούν να αποβούν ευεργετικές στον τομέα της διδασκαλίας αλλά και στο θέμα της σωστής προετοιμασίας των μαθητών για να αντιμετωπίσουν τις απαιτήσεις της σύγχρονης ζωής.
·         Το σχολείο θα πρέπει να προωθεί την έρευνα και να αξιοποιεί τις ιδιαίτερες κλίσεις και δεξιότητες των νέων.
·         Η αξιολόγηση του μαθητή δε θα πρέπει να περιορίζεται στις επιδόσεις του στα μεμονωμένα γραπτά διαγωνίσματα (βλέπε θέμα), γιατί έτσι αποθαρρύνεται και αδικείται ή υπερτιμάται, ενώ θεωρεί ότι δεν έχει σημασία η συνολική του εικόνα, καθ’ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς.
·         Είναι πολύ βασικό να μειωθεί ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα, για να επιτυγχάνεται η προσωπική επαφή των διδασκόντων με τους διδασκομένους και να γίνεται σωστή διδασκαλία.
·         Πρέπει να γίνουν βελτιώσεις στην ποιότητα των παρεχόμενων γνώσεων και το σχολείο να καλύπτει τις μαθησιακές ανάγκες του μαθητή, ώστε να μη χρειάζεται να καταφεύγει σε εξωσχολική – φροντιστηριακή βοήθεια, για να μαθαίνει αυτά που το σχολείο αδυνατεί να του μεταδώσει. Σε αυτό θα βοηθούσε και η αναβάθμιση του θεσμού της ενισχυτικής διδασκαλίας. Ο Έλληνας μαθητής είναι ο πιο σκληρά εργαζόμενος πολίτης και η ελληνική οικογένεια επωμίζεται ιδιαίτερα μεγάλη οικονομική επιβάρυνση  για να προσφέρει στο παιδί της το αγαθό της παιδείας, που αποτελεί ευθύνη της πολιτείας και σε μια δημοκρατική κοινωνία θα έπρεπε να είναι ΔΩΡΕΑΝ. (βλέπε δωρεάν παιδεία)
·         Τέλος οι κυβερνήσεις δε θα έπρεπε να αλλάζουν συνεχώς το σύστημα των εξετάσεων, χωρίς ποτέ να καταλήγουν, ούτε είναι σωστό να ανταγωνίζονται στον τομέα της παιδείας, ούτε να βάζουν στην αρένα των συμφερόντων τους την πιο ευαίσθητη κοινωνική ομάδα και να διακυβεύουν το μέλλον τους – και το μέλλον της χώρας.

Προσοχή: Θα πρέπει οπωσδήποτε να αναφερθείς στους ΣΤΟΧΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ και να τονίσεις ότι οποιεσδήποτε αλλαγές θα πρέπει να έχουν ως απώτερο σκοπό την υλοποίηση των στόχων αυτών.
ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
Πολλές συζητήσεις γίνονται για την καταλληλότητα των σχολικών βιβλίων καθώς και για την αποτελεσματικότητά τους.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να καταργηθεί το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου, γιατί οδηγεί σε πνευματική μονομέρεια και παθητικοποιεί το πνεύμα και την κρίση του μαθητή, αφού επιβάλλει τη στείρα αποστήθιση.
Άλλοι λένε ότι, αν επικρατήσει καθεστώς πολλαπλών βιβλίων ανά μάθημα, θα υπάρξει σύγχυση, οι μαθητές θα κουράζονται πολύ περισσότερο και θα χάνουν χρόνο, αναζητώντας τη γνώση σε διαφορετικά βιβλία, ενώ δε θα υπάρχει ασφαλές κριτήριο αξιολόγησης, γεγονός που θα προκαλεί σύγχυση και αδικίες βαθμολογικές, εις βάρος των μαθητών.

Η αλήθεια είναι πως ούτε το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου πρέπει να διατηρηθεί, λόγω των προαναφερόμενων προβλημάτων που δημιουργεί, αλλά ούτε είναι δυνατόν να καταργηθεί έτσι απλά, χωρίς να τροποποιηθούν οι δομές του εκπαιδευτικού συστήματος. Εάν επικρατήσει το πολλαπλό βιβλίο, θα επέλθει όντως μεγάλη σύγχυση, εφόσον η εκπαίδευση δεν τροποποιηθεί σχεδόν ολοσχερώς.
Πρόκειται για ένα πλάνο που θα μπορούσε να εφαρμοστεί σε βάθος χρόνου και να αποτελέσει μόνο μία πτυχή των γενικότερων αλλαγών στην παιδεία. Στην περίπτωση αυτή, θα έπρεπε να προηγηθεί σωστή και ολοκληρωμένη επιμόρφωση των διδασκόντων, για να μπορούν να χειριστούν τη νέα κατάσταση, ενώ θα ήταν αναγκαίο η μεταβολή να  εφαρμοστεί πρώτα στις πρώτες βαθμίδες εκπαίδευσης, ώστε ο μαθητής να προσαρμοστεί σε αυτό το δεδομένο.
Θεωρητικά, πολλά θα έπρεπε να αλλάξουν, αλλά στην πράξη είναι δύσκολο και οι ευθύνες των αρμοδίων τεράστιες. Και είναι βασικό να θυμούνται όσοι θεωρητικολογούν περί παιδείας πως ΤΙΠΟΤΑ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΕΠΙΠΟΛΑΙΑ ΚΑΙ ΕΙΣ ΒΑΡΟΣ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ! Όπως δεν είναι δυνατό οι καθηγητές να διδάξουν κάτι στα παιδιά πριν το μάθουν και το εμπεδώσουν οι ίδιοι, έτσι δε θα πρέπει να γίνονται μεταβολές χωρίς πρώτα να τις έχουν βιώσει και μελετήσει σωστά οι μεγάλοι, πριν εμπλακούν οι μικροί.

Η ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ Η/Υ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ



Πλεονεκτήματα - μειονεκτήματα της χρήσης του Η/Υ στην εκπαίδευση

Πλεονεκτήματα


1)   Δυνατότητα διόρθωσης του κειμένου και ελέγχου του από τον ίδιο το μαθητή (επεξεργασία κειμένου).
2)   Αποθήκευση - ασφάλεια - κέρδος χώρου.
3)   Μεγάλη ποικιλία στην παρουσίαση του κειμένου (προσθήκη εικόνων, σχολίων κλπ) à δημιουργικότητα - αυτενέργεια.
4)   Ορθογραφικός έλεγχος.
5)   Η δυνατότητα κατασκευής προγραμμάτων δίνει αίσθηση ελέγχου της συσκευής και πως είναι κύριος των πράξεών του à ανάπτυξη αυτενέργειας, το άτομο μαθαίνει να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες.
6)   Ανάπτυξη φαντασίας και νοητικών δυνατοτήτων /ικανοτήτων, γιατί συνδυάζει εικόνα, ήχο, λόγο.
7)   Ανάπτυξη κριτικής αντίληψης μέσω διασταύρωσης πληροφοριών (διαδίκτυο).
8)   Κέρδος χρόνου - όσον αφορά την αναζήτηση πληροφοριών και την προσκόμιση στοιχείων, για μια εργασία (διαδίκτυο).
9)   Ευπρεπέστερη παρουσίαση των κειμένων και των εργασιών.
10)Προσαρμογή των παρεχόμενων γνώσεων στη νοητική και όχι στη χρονολογική ηλικία του μαθητή, ως δυνατότητα εμπέδωσης των γνώσεων και κάλυψης κενών, για μαθητές που παρουσιάζουν υστέρηση - δυνατότητα της τεχνικής προόδου να βοηθήσει τους μαθητές με αναπτυγμένη νοητική ηλικία.
11) Κατανόηση εννοιών της αφαιρετικής λογικής από μαθητές μικρής ηλικίας - συλλαμβάνει αφηρημένες έννοιες.
12) Δυνατότητα επίγνωσης των νοητικών λειτουργιών από την πλευρά του μαθητή - απόκτηση μεταγνωστικής ιδιότητας (= ικανότητα να ελέγχει τον εαυτό του, τις γνώσεις του).
13) Έλεγχος γνώσεων με τρόπο αντικειμενικό αλλά και ευχάριστο για το μαθητή (με τη μορφή παιχνιδιού). Εκσυγχρονισμός στην εκπαίδευση.
14)Διευκόλυνση μετάδοσης γνώσεων με τη μορφή παιχνιδιών αλλά και με τη χρήση εικόνας, με τη βοήθεια της οποίας η πληροφορία αποτυπώνεται ζωντανά στη μνήμη.
15)Μέσο μετάδοσης γνώσης αλλά και άσκησης των γνώσεων που έχουν ήδη αποκτηθεί.


 Μειονεκτήματα

1.    Απορρόφηση - εγκατάλειψη υποχρεώσεων - πιθανή βλάβη υγείας από την πολύωρη χρήση - δεν αναπτύσσεται η κοινωνικότητα του παιδιού ð εσωστρέφεια, μοναξιά, απομόνωση.
2.    Εμποδίζεται η ανάπτυξη συνεργατικότητας.
3.    Κίνδυνος περιορισμού της γραφικής δεξιότητας για μαθητές μικρής ηλικίας, με αποτέλεσμα ο μαθητής να γίνει κακογράφος.
4.    Παροχή τυποποιημένων γνώσεων - έτοιμων λύσεων à παθητικοποίηση - αδρανοποίηση πνεύματος.
5.    Περιορισμός φαντασίας λόγω προβολής έτοιμων εικόνων.
6.    Ο Η/Υ δεν μπορεί να εντοπίσει τις ιδιαιτερότητες του κάθε μαθητή à αντιμετώπιση των μαθητών ως ομοιογενή ομάδα δηλαδή ως μάζα à μαζοποίηση, τυποποίηση à κίνδυνος ετεροκαθορισμού.
7.    Ορθογραφικός έλεγχος à δε συνειδητοποιεί τα λάθη του, δε μαθαίνει ορθογραφία (για μικρές ηλικίες).
8.    Τυποποιημένος έλεγχος γνώσεων - στη διαδικασία αξιολόγησης του μαθητή ο υπολογιστής δεν μπορεί να υποκαταστήσει το διδάσκοντα, γιατί οποιαδήποτε διαφοροποιημένη διατύπωση δεν είναι αναγνωρίσιμη από το μηχάνημα à δε δίνεται η δυνατότητα στους μαθητές να αναλάβουν πρωτοβουλίες, να αυτενεργήσουν, να εκφραστούν ελεύθερα, να αναπτύξουν ιδιαίτερο προσωπικό ύφος, να δώσουν δικές τους λύσεις, να υποστηρίξουν διαφορετικές απόψεις και να απαντήσουν σε ερωτήσεις κρίσεως à περιορίζεται η ελευθερία του μαθητή - αποτυχία ενός βασικού στόχου της παιδείας που είναι η ανάπτυξη ελεύθερης, ολοκληρωμένης προσωπικότητας.


Συμπέρασμα
Η χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή στα πλαίσια της εκπαιδευτικής διαδικασίας μπορεί να συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης. Η γνώση μεταδίδεται με τρόπο ευχάριστο, ενώ νέοι ορίζοντες ανοίγονται για το μαθητή. Παρά ταύτα, για να εφαρμοστεί σωστά ένα τέτοιο σύστημα, απαιτείται έρευνα, γνώση του αντικειμένου από την πλευρά των διδασκόντων, καθώς και υλικοτεχνική υποδομή, ώστε να περιοριστούν οι πιθανές αρνητικές συνέπειες τέτοιων εφαρμογών. Η τεχνολογική εξέλιξη δεν έχει μόνο θετική ή αρνητική πτυχή αφ’ εαυτή. Οι συνέπειές της εξαρτώνται αποκλειστικά από ανθρώπινους χειρισμούς.

ΘΕΜΑ σελ. 189 σχολικού βιβλίου: μορφή εισήγησης σε ημερίδα που διοργανώνει ο δήμος της πόλης σας, για τη χρησιμότητα των νέων μέσων της τεχνολογίας, στους διαφόρους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Ασκήσεις σελ. 188
            Το φύλο ως παράγοντας ατομικών διαφορών, σύμφωνα με το συγγραφέα, πρέπει να ληφθεί υπόψη για τη χρήση του υπολογιστή στην εκπαίδευση.

Πράγματι, τα κορίτσια συνήθως παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον για τους υπολογιστές. Αυτό συμβαίνει, γιατί συνδυάζουν την ενασχόληση μαζί του με διάφορα ηλεκτρονικά παιχνίδια που απέχουν κατά πολύ από το πεδίο των ενδιαφερόντων τους. Όμως, αυτό είναι κάτι που μπορεί να διορθωθεί, αρκεί τα κορίτσια να έρθουν σε επαφή με προγράμματα που θα παρουσιάζουν ενδιαφέρον γι’ αυτά. Τότε, θα πάψουν να συσχετίζουν τον υπολογιστή με αδιάφορες δραστηριότητες και θα αρχίσουν να ασχολούνται με αυτόν πιο ζεστά. Είναι θέμα κινήτρων που θα πρέπει να δοθούν στα κορίτσια, γιατί, όπως λέει χαρακτηριστικά ο συντάκτης του κειμένου, όταν ασχολούνται με υπολογιστές, είναι το ίδιο αποτελεσματικά με τα αγόρια.

Η εσωστρέφεια ή η εξωστρέφεια ως παράγοντες που επηρεάζουν τη σχέση του χρήστη με τον υπολογιστή.
            Συνήθως, οι εσωστρεφείς τύποι ενδιαφέρονται και ασχολούνται περισσότερο με τους υπολογιστές. Αυτό συμβαίνει, γιατί οι άνθρωποι αυτοί δεν επιδιώκουν να αναπτύξουν επαφές με άλλους και η ενασχόληση με τον υπολογιστή τους βοηθά να αποφεύγουν την ανία και την πλήξη, στον ελεύθερο χρόνο τους, δεδομένου πως η ενασχόληση με τον υπολογιστή αποτελεί μια δραστηριότητα κυρίως μοναχική, ατομική και όχι ομαδική.
            Βέβαια, αυτό δεν ισχύει σε περιπτώσεις που ο χρήστης συνδέεται στο διαδίκτυο και επιδιώκει επαφές με άλλα άτομα. Τότε, πρόκειται για άτομο κατεξοχήν εξωστρεφές που, μέσω του υπολογιστή, εκτονώνει την κοινωνικότητά του.


σελ. 189  Θέμα: Οι υπολογιστές επιτείνουν το «χάσμα των γενεών».
-          Είναι γεγονός πως, στη σύγχρονη εποχή, οι γνώσεις των νέων ανθρώπων σχετικά με την πληροφορική είναι περισσότερες από αυτές των πρεσβυτέρων.
-          Αυτό είναι λογικό, διότι οι υπολογιστές ανήκουν στα μέσα της νέας τεχνολογίας, η διάδοσή τους είναι πρόσφατη και, φυσικά η παιδεία που έχουν λάβει οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι δεν τους περιλαμβάνει. Αντίθετα, οι νέοι, από πολύ μικρή ηλικία, εξοικειώνονται με τους υπολογιστές.
-          Αυτή η κατάσταση ανατρέπει τις ισορροπίες που ίσχυαν παλαιότερα, μεταξύ νέων – πρεσβυτέρων. Κάποτε, οι ενήλικες αποτελούσαν πρότυπο για τα παιδιά. Κάποτε, ο δάσκαλος και ο γονιός γνώριζε τα πάντα, αποτελούσε μια μορφή αυθεντίας και πηγή απ’ όπου εκπορεύονταν οι απαντήσει σε όλες τις απορίες των παιδιών. Σήμερα, ο ενήλικος στέκει άφωνος και άπραγος μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή παρακολουθώντας το παιδί του να τον χειρίζεται με δεξιότητα. Και οι δύο, τότε, αντιλαμβάνονται πως η ισορροπία έχει ανατραπεί. Υπάρχει αυτός ο «μαγικός» τομέας της τεχνολογίας, όπου η πηγή των απαντήσεων είναι το παιδί και ο γονιός είναι η πηγή των αποριών. Οι ρόλοι έχουν αντιστραφεί.
-          Με αυτά τα δεδομένα, ο γονιός και ο δάσκαλος τίθενται υπό αμφισβήτηση. Όχι μόνο δεν αποτελούν αυθεντίες, αλλά ούτε καν μπορούν / έχουν τη δυνατότητα να ελέγξουν το πεδίο δραστηριοτήτων του παιδιού ή του μαθητή, όταν αυτό ασχολείται με τον υπολογιστή του.
-          Οι πρεσβύτεροι παρουσιάζουν σαφώς αδυναμία στον τομέα της τεχνολογίας. Αυτό έχει επιπτώσεις στις σχέσεις ανάμεσα στην παλαιότερη και τη νεότερη γενιά. Οι ώριμοι πέφτουν από το βάθρο τους. Τα παιδιά αποκτούν ένα είδος δύναμης που μπορεί να τα οδηγήσει στην αλαζονεία και την ασυδοσία.
-          Για να αποφευχθούν όλες αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις, θα πρέπει:
1)      Οι μεγαλύτεροι να επιδοθούν με μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην εκμάθηση της νέας τεχνολογίας.
2)      Να μην αρνούνται το «νέο», το καινούργιο από συντηρητισμό ή οκνηρία.
3)      Να φροντίσουν έτσι ώστε το παιδί να αντιληφθεί πως, όσο είναι παιδί, ελέγχεται από τους μεγαλύτερους, ώστε να μην ξεφεύγει από τα όρια. Αυτό όμως μπορεί να γίνει μόνο εάν οι ώριμοι πασχίσουν και κατορθώσουν να γίνουν κάτοχοι της νέας γνώσης παρακολουθώντας τις εξελίξεις της εποχής, αλλιώς θα χαθεί ο έλεγχος.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Ωστόσο, υπάρχει και μια θετική πτυχή σε αυτή την αντιστροφή των ρόλων, ωφέλιμη τόσο για τους νέους όσο και για την καλλιέργεια γόνιμης σχέσης ανάμεσα στην παλαιότερη και τη νεότερη γενιά.
Οι νέοι αναλαμβάνουν ένα νέο ρόλο, πιο δυναμικό, το ρόλο αυτού που κατέχει τη γνώση και μπορεί να τη μεταδώσει και όχι αυτού που διδάσκεται από άλλους.  Πρόκειται για ένα ρόλο υπεύθυνο, που ωθεί το νέο στην ανάληψη πρωτοβουλιών και τον βοηθά να ωριμάσει.
Απαιτείται όμως διάθεση για επικοινωνία και προθυμία των πρεσβύτερων να γίνουν αυτοί οι μαθητές και οι νεότεροι οι δάσκαλοί τους, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο, αν σκεφτούμε τις ως τώρα ισχύουσες, παραδοσιακές δομές.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΜΑΘΗΤΩΝ


Ένα από τα σοβαρότερα ζητήματα του σχολικού έργου, με μεγάλο βαθμό δυσκολίας για τους εκπαιδευτικούς και με μεγάλο βαθμό ενδιαφέροντος από την πλευρά των διδασκόμενων, είναι η σωστή αξιολόγηση των μαθητών. Οι πρώτοι αντιμετωπίζουν δυσχέρεια, άλλοτε λόγω του μεγάλου αριθμού μαθητών σε μία τάξη, άλλοτε λόγω των απροσδιορίστων κριτηρίων, βάσει των οποίων καλούνται να βαθμολογήσουν. Οι δεύτεροι, δεδομένου πως κρίνονται οι επιδόσεις τους και ο βαθμός ικανότητάς τους, δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το ζήτημα. Αυτό που πρέπει να αναζητήσουμε, πρώτα απ’ όλα, είναι το αν, όπως λειτουργεί σήμερα το σύστημα βαθμολογίας και γενικά αξιολόγησης, ανταποκρίνεται στους σκοπούς της παιδείας. Αν δε λειτουργεί σωστά, προκαλεί προβλήματα σε διδάσκοντες και διδασκόμενους, τα οποία θα πρέπει να εντοπιστούν, για να συνειδητοποιήσουμε το μέγεθος του προβλήματος. Εσείς βάσει της πείρας και της γνώσης σας, ποιες προτάσεις θα είχατε να κάνετε για την πιο σωστή αξιολόγηση των μαθητών;

Ασκήσεις:
1)      Να εντοπιστούν οι βασικές ιδέες του παραθέματος
2)      Να αναλυθούν τα αίτια του προβλήματος που θίγεται, οι συνέπειες και να γίνουν προτάσεις  για την αντιμετώπισή του σε ένα κείμενο περίπου 600 λέξεων που να έχει μορφή άρθρου σε σχολική εφημερίδα.

Εισαγωγή - μεταβατική περίοδος (τι θα πρέπει να θιγεί)

      i.        Δικαιολόγηση ενδιαφέροντος μαθητών
    ii.        Κρίνονται οι επιδόσεις τους – ο βαθμός ικανότητας τους
  iii.        Αμείβονται οι προσπάθειές τους η τιμωρούνται – επιπλήττονται για την αμέλειά τους
  iv.        Κρίνεται η εισαγωγή τους σε ανώτερα η ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
    v.        Σκοποί παιδείας (μόρφωση, πνευματική καλλιέργεια, ομαλή κοινωνικοποίηση, ηθικοποίηση, πολιτικοποίηση – καλλιέργεια δημοκρατικής συνείδησης, απόκτηση εθνικής αυτοσυνειδησίας, ολοκλήρωση της προσωπικότητας)

Αίτια δυσλειτουργίας συστήματος βαθμολόγησης

1)      Μεγάλος αριθμός μαθητών ανά τμήμα και περιορισμένος χρόνος, με συνέπεια οι εκπαιδευτικοί να μην μπορούν να γνωρίσουν τα παιδιά για να τα κρίνουν με ολοκληρωμένη αντίληψη.
2)      Απροσδιόριστα κριτήρια αξιολόγησης, με εξαίρεση την αποστήθιση η οποία απαιτείται από τους μαθητές και η οποία αποτελεί το χειρότερο κριτήριο, γιατί μέσω αυτής δεν κρίνεται ούτε η ευφυΐα ούτε η κριτική ικανότητα παρά μόνο η ικανότητά τους να αναπαράγουν πιστά ένα κείμενο (επειδή όμως είναι το βασικότερο κριτήριο αξιολόγησης – και το πιο ασφαλές για τον καθηγητή – οι μαθητές υποχρεούνται να αποστηθίζουν μηχανικά, για να αποκτήσουν υψηλό βαθμό. Έτσι όμως, ατροφεί το πνεύμα τους και δεν αναπτύσσονται οι νοητικές τους δυνάμεις, ενώ παράλληλα οι γνώσεις είναι επιφανειακές και δεν αφομοιώνονται. Αυτή η μέθοδος δεν ανταποκρίνεται στον πρωταρχικό στόχο της παιδείας που είναι η μετάδοση της γνώσης και η πνευματική ανάπτυξη του μαθητή).
3)      Ένα γραπτό διαγώνισμα κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς, που προβλέπεται από το Υπουργείο Παιδείας, δεν αρκεί για να κριθεί η συνολική παρουσία του μαθητή. Παρόλα αυτά, οι καθηγητές δίνουν μεγάλη βαρύτητα σε αυτό, κατά τη διαδικασία της βαθμολόγησης και της κατάθεσης του προφορικού βαθμού. Έπειτα, το τελικό διαγώνισμα σε πανελλαδικό επίπεδο επίσης δεν μπορεί να κρίνει τις επιδόσεις του μαθητή καθ’όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, δεδομένου ότι υπεισέρχονται αστάθμητοι παράγοντες, όπως μια πιθανή ασθένεια, η ψυχολογική κατάσταση και το άγχος των μαθητών, στοιχεία που μπορεί να μειώσουν την επίδοσή τους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το επίπεδό τους είναι χαμηλό. Με βάση αυτό το δεδομένο κρίθηκε σκόπιμο να προσμετράται και ο προφορικός βαθμός, προκειμένου να προκύψει ο βαθμός πρόσβασης στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα.
4)      Η προσωπικότητα του μαθητή παίζει ρόλο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει γνώσεις. Η δειλία και η συστολή δεν επιτρέπουν σε κάποιους νέους να κάνουν αισθητή την παρουσία τους στην τάξη και βαθμολογούνται χαμηλότερα από άλλους, οι οποίοι μπορεί να είχαν λιγότερες γνώσεις, αλλά η παρουσία τους στην τάξη να είναι περισσότερο δυναμική.
5)      Σε αρκετές περιπτώσεις, οι διδάσκοντες δεν είναι αντικειμενικοί στην κρίση τους για τη σχολική απόδοση των μαθητών. Επηρεάζονται από την εξωτερική εμφάνιση, την κοινωνική θέση ή την οικονομική κατάσταση της οικογένειας αλλά και προσωπικές συμπάθειες ή αντιπάθειες οι οποίες δεν οφείλονται σε αντικειμενικούς παράγοντες. Άλλοτε επηρεάζονται και από τις επιδόσεις μεγαλύτερων αδερφών και έτσι δημιουργείται προκατάληψη, θετική ή αρνητική, από τη συμπεριφορά του παιδιού που μπορεί να είναι κολακευτική προς τον καθηγητή, ακόμα και από πολιτικές τοποθετήσεις. Υπάρχει και η περίπτωση προσωπικής γνωριμίας με το μαθητή ή τους γονείς του ή και κάποιου βαθμού συγγένειας που εμποδίζει την αντικειμενική αξιολόγηση. Άρα είτε πρόκειται για κοινωνικό ρατσισμό είτε για προσωπική στάση, με δεδομένο ότι ο καθηγητής είναι άνθρωπος και επηρεάζεται από αυτούς τους παράγοντες, είναι πιθανό να αποκλίνει και να μην αντιμετωπίσει το ζήτημα σφαιρικά και ουδέτερα.
6)      Λόγω των χαμηλών απολαβών ή εξαιτίας της έλλειψης ηθικών αρχών, ορισμένοι καθηγητές, είτε προσεγγίζοντας το μαθητή είτε εκβιάζοντάς τον επιδιώκουν να τον αναλάβουν προσωπικά, παραδίδοντάς του ιδιαίτερα μαθήματα. Σ’αυτή την περίπτωση η οικονομική συναλλαγή διδάσκοντα – διδασκόμενου επιβάλλει και συγκεκριμένο τρόπο αξιολόγησης του δεύτερου. Με λίγα λόγια, ο βαθμός του είναι υψηλότερος, αφού μάλιστα έχει πληρώσει αδρά για να τον αποκτήσει.
7)      Η αυταρχικότητα ορισμένων διδασκόντων έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να αποθαρρύνονται και να διστάζουν να εκδηλώσουν όσα γνωρίζουν.
8)      Η προσωπικότητα του εκπαιδευτικού και κυρίως η αυστηρότητα ή η ελαστικότητά του στη βαθμολόγηση αποτελεί πηγή προβλήματος. Αυτό συμβαίνει γιατί ακόμα και μέσα στο ίδιο σχολείο, μαθητές ανάλογων επιδόσεων έχουν διαφορετική βαθμολόγηση, επειδή έχουν διαφορετικό καθηγητή.

Αρνητικές συνέπειες

1)      Μπορεί η λανθασμένη αξιολόγηση ενός μαθητή να αλλάξει την πορεία της ζωής του, εφόσον μπορεί να εμποδίσει την εισαγωγή του στη σχολή της προτίμησής του.
2)      Αν ο μαθητής νιώσει αδικημένος υπάρχει πιθανότητα να αντιδράσει και να παρουσιάσει αδιαφορία προς το συγκεκριμένο μάθημα, δεδομένου πως η συγκεκριμένη ηλικία έχει αυξημένη ευαισθησία δικαιοσύνης και ίσης μεταχείρισης. Αυτό μπορεί να αποβεί καταστροφικό και να επιδράσει αρνητικά τόσο στην ομαλή ψυχική ανάπτυξη του νέου, όσο και στο μέλλον των σπουδών του.
3)      Ωθεί το μαθητή στη βαθμοθηρία – ο βαθμός γίνεται αυτοσκοπός.
α) Ο νέος αδιαφορεί για τη γνώση – παραγκωνίζεται ο βασικός στόχος της παιδείας: η μετάδοση της γνώσης.
β)  Επιδιώκει τον υψηλό βαθμό με οποιοδήποτε μέσο, θεμιτό ή αθέμιτο ® ο νέος εθίζεται στην αναξιοκρατία – το σχολείο παύει να μεταδίδει ηθικές αξίες και αποτρέπεται ένας ακόμα βασικός στόχος που είναι η ηθικοποίηση. Επίσης, εθίζεται στις εύκολες λύσεις.
4)      Αθέμιτος ανταγωνισμός  - αντιζηλίες – φθόνος  μεταξύ των συμμαθητών ® κρίση διαπροσωπικών σχέσεων και συνεργασίας – αυτό σημαίνει ότι αργότερα θα εμποδιστεί η αρμονική κοινωνική συμβίωση (πέρα από το δυσάρεστο κλίμα σχολείου που επιδρά αρνητικά στην ψυχολογία των μαθητών).
5)      Οι μαθητές αναγκάζονται να απευθυνθούν σε εξωσχολική βοήθεια και υποστήριξη φροντιστηριακή. Αυτό δείχνει ότι το σχολείο δεν ικανοποιεί τις ανάγκες του μαθητή και δεν επαρκεί, άρα ο εκπαιδευτικός του ρόλος έχει περιοριστεί κατά πολύ. Έπειτα, βασικό πρόβλημα αποτελεί η μείωση του ελεύθερου χρόνου των νέων, δεν μπορούν να καλλιεργήσουν τις έμφυτες κλίσεις και δεξιότητές τους. Τέλος, δεν πρέπει να παραλειφθεί η οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών και το γεγονός πως η λεγόμενη ¨δωρεάν παιδεία¨ δεν υφίσταται στην πράξη, εφόσον τα παιδιά που δεν έχουν πόρους να εξασφαλίσουν εξωσχολική βοήθεια δεν μπορούν να προοδεύσουν – καταδικάζονται από το σύστημα.
6)      Στη χειρότερη περίπτωση ακμάζει η παραπαιδεία – οι σχέσεις μαθητών – καθηγητών γίνονται πελατειακές.
7)      Αποθαρρύνονται οι μαθητές που διαθέτουν κριτική σκέψη και υποχρεώνονται να οδηγηθούν στη στείρα αποστήθιση, προκειμένου να εξασφαλίσουν υψηλό βαθμό. Επίσης, αποθαρρύνεται ο διάλογος και η έρευνα μέσα στη σχολική τάξη Þ γνώσεις εφήμερες και αναφομοίωτες, επιφανειακές, ατροφία πνεύματος – παθητικοποίηση, πνευματική μονομέρεια – προετοιμάζονται πολίτες που θα είναι εύκολο να χειραγωγηθούν (ετεροκαθοριζόμενοι ως ενήλικες = παθητικοί δέκτες).
8)      Έλλειψη αυτογνωσίας μαθητή – μπορεί να επηρεάσει τις σπουδαστικές και επαγγελματικές επιλογές – υπάρχουν μαθητές που επειδή υποτιμήθηκαν στα σχολικά πλαίσια, αποθαρρύνθηκαν και οδηγήθηκαν στην αυτοεγκατάλειψη ή σε επιλογές κατώτερες των πραγματικών τους δυνατοτήτων – άλλοι πάλι υπερτιμήθηκαν, προχώρησαν σε σπουδές στις οποίες αδυνατούσαν να ανταποκριθούν, οδηγήθηκαν σε αποτυχία, απελπισία.
9)      Ο έπαινος στη σχολική ζωή χάνει το νόημά του και αυτό επηρεάζει αρνητικά τις αξίες που δέχεται ο νέος, καθώς διαμορφώνει την προσωπικότητά του.
10)  Αντιδικίες, αντιπαλότητες και έριδες μεταξύ μαθητών – καθηγητών – οι νέοι αμφισβητούν την αυθεντία των διδασκόντων και τις αρχές που εκείνοι πρεσβεύουν. Υπάρχει κίνδυνος να οδηγηθούν στην αντιδραστικότητα, σε ακραίες εκδηλώσεις, αντικοινωνικές μορφές συμπεριφοράς (φθορές σχολικών κτιρίων, βανδαλισμοί, κάψιμο βιβλίων) ακόμα και στην περιθωριοποίηση. Επίσης, οδηγούνται σε ιδεολογική σύγχυση, αφού χάνουν τα πρότυπά τους – επιδείνωση χάσματος γενεών –έλλειψη εμπιστοσύνης προς μεγαλυτέρους – δεν έχουν σημεία αναφοράς ® στροφή σε είδωλα.
11)  Περιορίζεται η ελεύθερη έκφραση των απόψεων του μαθητή άρα και η ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, εφόσον φοβάται να εκφραστεί, για να μην αντιδικήσει με τον καθηγητή και μειωθεί ο βαθμός του.
12)  Καλλιεργείται ο εγωισμός, οι τάσεις αυτοπροβολής και παραμελείται η εσωτερική πολύπλευρη καλλιέργεια του νέου (προβολή ατομικού συμφέροντος εις βάρος του συλλογικού).
13)  Εμποδίζεται ο σωστός  επαγγελματικός προσανατολισμός που είναι σε μεγάλο βαθμό ευθύνη του σχολείου.
14)  Δεν ενεργοποιούνται όπως πρέπει οι κοινωνικοί μηχανισμοί (αξιοκρατία, δημοκρατία, δικαιοσύνη, συνεργασία, αλληλεγγύη, ευγενής άμιλλα).
15)  Υποβάθμιση επαγγελμάτων όταν στελεχώνονται από ανάξιους. Χαμηλής ποιότητας παρεχόμενες προς το κοινό υπηρεσίες – δυσλειτουργία κρατικού μηχανισμού – στασιμότητα και οπισθοδρόμηση της χώρας.
16)  Σχηματίζεται στο εξωτερικό ψευδής εικόνα για την πνευματική κατάσταση στη χώρα μας.


Τρόποι αντιμετώπισης

1)      Αρτιότερη κατάρτιση εκπαιδευτικών σε θέματα παιδαγωγικά και νεανικής ψυχολογίας – συστηματικότερη παιδαγωγική προετοιμασία των επιστημόνων που προορίζονται για εκπαιδευτικοί – καθιέρωση υποχρεωτικών παιδαγωγικών μαθημάτων σε όλες τις σχολές παραγωγής εκπαιδευτικών /τις λεγόμενες καθηγητικές σχολές – συνεχής επιμόρφωση των ήδη υπηρετούντων και διαρκής έλεγχος της παιδαγωγικής τους ικανότητας σε τακτά χρονικά διαστήματα.
2)      Διαλογική μέθοδος διδασκαλίας, ώστε ο μαθητής να μπορεί να εκφράζεται ελεύθερα. Γόνιμος τρόπος αξιολόγησης, μέσα από διατύπωση κριτικών ερωτήσεων.
3)      Αύξηση των δαπανών για την παιδεία και τη μισθολογική αναβάθμιση των διδασκόντων, ώστε να μην αναγκάζονται να καταφεύγουν σε ιδιαίτερα μαθήματα, για να αυξήσουν τα έσοδά τους, αλλά και για να είναι πιο αποδοτικοί μέσα της σχολική τάξη.
4)      Κατάργηση του συστήματος της στείρας αποστήθισης, ώστε να αξιολογείται ο μαθητής με βάση την ευρύτερη ενημέρωσή του και την προθυμία του να μάθει.
5)      Πραγματοποίηση πολλαπλών γραπτών εξετάσεων με πανελλαδικά θέματα καθ’όλη τη διάρκεια του σχολικού έτους, για να περιοριστεί η βαθμολογική διαφοροποίηση των επιδόσεων η οποία εξαρτάται από την ελαστικότητα ή την αυστηρότητα του καθηγητή. Έτσι, ο προφορικός βαθμός θα προκύπτει από κοινώς εξεταζόμενα θέματα και θα είναι πιο αντικειμενικός και δίκαιος.
6)      Κατανόηση από την πλευρά των μαθητών πως οι διδάσκοντες είναι άνθρωποι και μπορεί να κάνουν κάποια λάθη.
7)      Κατανόηση από την πλευρά των διδασκόντων της ιδιαιτερότητας της εφηβικής ηλικίας. Θα πρέπει να δίνουν περισσότερες ευκαιρίες στο μαθητή να δείξει τις γνώσεις του και να αντιμετωπίζουν το κάθε παιδί ξεχωριστά, ως ιδιαίτερη προσωπικότητα.
8)      Μείωση του αριθμού των μαθητών ανά τμήμα, ώστε ο καθηγητής να μπορεί να τους ελέγχει καλύτερα και να διακρίνει τα σημεία στα οποία υστερούν, για να είναι σε θέση να καλύψει τα κενά τους αλλά και να τους αξιολογήσει ορθότερα.



Παρατηρήσεις

  Α.   Η πρόταση που μπορεί να υποστηριχθεί από ορισμένους να καταργηθεί η αξιολόγηση των μαθητών δεν μπορεί να ληφθεί σοβαρά υπόψη για τους εξής λόγους:
1)      Ο έπαινος και η επίπληξη, απαραίτητα στοιχεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας, θα χάσουν το νόημά τους ως παιδαγωγικά μέσα.
2)      Οι μαθητές δε θα έχουν ερέθισμα, για να προσπαθήσουν – χωρίς έλεγχο των επιδόσεων λείπει το κίνητρο.
3)      Οι μαθητές δε θα αποκτούν αυτογνωσία, θα είναι αδύνατο να γνωρίζουν τις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους.
4)      Πρακτικά δε θα υπάρχουν κριτήρια που θα καθορίζουν την ικανότητα ή ανικανότητα του μαθητή για συνέχιση σπουδών.

  Β.   Η πρόταση για βαθμολόγηση μέσω Η/Υ έχει αρνητική και θετική πτυχή:

α)  θετική
Απρόσωπη και αντικειμενική βαθμολόγηση – αποδέσμευση από εσωτερικές (πχ ψυχολογική κατάσταση βαθμολογητή) ή εξωτερικές (πχ συμπάθεια – αντιπάθεια, γνωριμία με μαθητή ή γονείς του κλπ) παραμέτρους.

β)  αρνητική
·         Η αξιολόγηση του μαθητή μπορεί να γίνει μόνο μέσω γραπτών εξετάσεων – υποτιμάται ο ρόλος της προσπάθειάς του και οι επιδόσεις του μέσα στην τάξη, καθόλη τη διάρκεια του σχολικού έτους.
·         Ο υπολογιστής δεν μπορεί να λάβει υπόψη του παραμέτρους όπως η φυσική ή η ψυχολογική κατάσταση του εξεταζόμενου.
·         Οι εξετάσεις θα πρέπει να είναι τυποποιημένες, έτσι ώστε να είναι δυνατό οι απαντήσεις να αξιολογηθούν από έναν υπολογιστή Þ εκμηδενίζεται η δυνατότητα για πρωτοβουλία και αυτόβουλη έκφραση, προωθείται η τυποποίηση των γνώσεων, η στείρα αποστήθιση και ναρκώνεται η κριτική ικανότητα.

Άρα :  Δεν είναι δυνατό ο υπολογιστής να υποκαταστήσει το έργο του ανθρώπου –βαθμολογητή. Άλλωστε, η εκπαιδευτική διαδικασία δεν είναι μονοδιάστατη και στηρίζεται στην άμεση/προσωπική σχέση έμψυχων όντων, διδασκόντων και διδασκομένων.
Παιδεία – άποψη σελ. 31
            Ορισμένοι μαθητές είναι από τη φύση τους ικανότεροι. Πρέπει, λοιπόν, να τους δοθεί η δυνατότητα να προοδεύσουν απρόσκοπτα με ταχύτερους και πιο εντατικούς ρυθμούς από ό,τι οι υπόλοιποι. Άρα, είναι σκόπιμο να εφαρμοστεί το σύστημα επιπέδων διδασκαλίας, σύμφωνα με το οποίο οι ικανότεροι μαθητές θα διαχωριστούν από τους λιγότερους ικανούς και θα παρακολουθούν μαθήματα ανώτερου επιπέδου.
Ανασκευή της άποψης
-          Καταρχήν, είναι αδύνατο να καθοριστεί με ακρίβεια ποιοι μαθητές είναι από τη φύση τους ικανότεροι. Πρέπει να γίνει ακριβής μέτρηση του δείκτη νοημοσύνης, το οποίο είναι πρακτικά ανέφικτο. Ούτε απόλυτος αδιαμφισβήτητος επιστημονικός τρόπος υπάρχει, ούτε μπορεί να εφαρμοστεί σε όλους τους μαθητές.
-          Από τις επιδόσεις τους ο εκπαιδευτικός μπορεί πιθανόν να διακρίνει ποιοι διαθέτουν υψηλότερο βαθμό ευφυΐας, αλλά μόνο κατά προσέγγιση. Ωστόσο, ακόμα κι αυτό μπορεί να αποδειχθεί εσφαλμένο, γιατί ίσως ο μαθητής υστερεί σε ένα ορισμένο μάθημα για διάφορους λόγους (π.χ. κενά από προηγούμενες τάξεις) και όχι λόγω χαμηλότερου δείκτη ευφυΐας.
-          Επίσης, υπάρχουν μαθητές που παρουσιάζουν κλίση σε κάποια μαθήματα, επειδή τους ενδιαφέρουν περισσότερο. Άλλοτε η κλίση τους θεωρείται φυσική, άλλοτε συνδέεται με οικογενειακές καταβολές, άλλοτε με επιδόσεις σε προηγούμενες τάξεις, όχι όμως με το βαθμό ευφυΐας τους.
-          Υπάρχουν μαθητές ευφυείς, που όμως από οκνηρία έχουν χαμηλές επιδόσεις. Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα σε ποιο επίπεδο διδασκαλίας θα ενταχθούν. Επίσης, υπάρχουν παιδιά που είναι ιδιαίτερα επιμελή και έτσι ξεπερνούν μια πιθανή φυσική αδυναμία τους. Άρα, δε θα ήταν σωστό να ενταχθούν σε κατώτερο επίπεδο, γιατί αυτό θα ανέκοπτε την εξέλιξη / πρόοδό τους.
-          Αν γίνει διαχωρισμός σε επίπεδα διδασκαλίας, θα ήταν σωστό να γίνει βάσει επιδόσεων και όχι φυσικής ικανότητας ή αδυναμίας, που δεν μπορεί να διαγνωστεί με ακρίβεια. Αλλά ακόμα κι έτσι, οι πιο αδύναμοι μαθητές θα καταδικαστούν να μη βελτιωθούν ποτέ, αν ενταχθούν σε τμήμα χαμηλού επιπέδου. Η διάκριση επιπέδων διδασκαλίας ευνοεί περισσότερο τους άριστους, εφόσον αυτός που θα εντασσόταν σε τμήμα κατώτερου επιπέδου θα υπήρχε κίνδυνος να μείνει στάσιμος, δεδομένου ότι θα του έλειπε το κίνητρο, ο συναγωνισμός. Αλλά η παιδεία δεν αποτελεί προνόμιο των λίγων, αντίθετα, είναι δικαίωμα όλων.  Η διάκριση σε επίπεδα θα σήμαινε σχολείο δύο ταχυτήτων και θα οδηγούσε σε παραγωγή πολιτών δύο κατηγοριών, πράγμα που είναι αντιδημοκρατικό, γιατί καταργεί το δικαίωμα της ισότητας των ευκαιριών.
-          Εκτός από αυτό, ο ρόλος της εκπαίδευσης είναι σφαιρικότερος από την παροχή γνώσεων. Είναι κοινωνικοποιητικός / η εκπαίδευση στοχεύει στην κοινωνικοποίηση και στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας, δεν αντιμετωπίζει τη γνώση ως αυτοσκοπό, οπότε δεν μπορεί να ζητούμε από το σχολείο ιδανικές συνθήκες μετάδοσης της γνώσης, αλλά σωστή ηθικοποιητική και κοινωνικοποιητική λειτουργία.
-          Πάντως, αν ίσχυε ένα τέτοιο μέτρο θα έπρεπε να υπάρχει κινητικότητα, δηλαδή ο μαθητής να μπορεί να μεταβεί από το ένα τμήμα στο άλλο, ανάλογα με τις επιδόσεις του σε επιμέρους και συχνούς ελέγχους, προφορικούς και γραπτούς.

ΕΚΘΕΣΗ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ [ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ Β΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ]

  • Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ – ΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΤΟΥ ΙΔΕΩΔΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ


ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ – ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΘΕΜΑ:
Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα προωθεί την κριτική σκέψη του μαθητή;
Όπως λειτουργεί το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, δεν προωθεί την κριτική σκέψη, για τους εξής λόγους:
1.     Επιβάλλει το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου για κάθε γνωστικό αντικείμενο (για κάθε μάθημα), και δεν προτείνει βιβλιογραφία ούτε παραπέμπει σε άλλες πηγές, τις οποίες ο μαθητής θα μπορούσε να διασταυρώσει και να αποκτήσει προσωπική άποψη, κατόπιν κριτικής επιλογής των χρήσιμων πληροφοριών. Άρα, αποτρέπει από την έρευνα και παρέχει έτοιμες, τυποποιημένες γνώσεις, που παθητικοποιούν το πνεύμα.
2.     Προωθεί τη στείρα αποστήθιση που δεν εξασκεί τις νοητικές δυνάμεις πλην της ικανότητας απομνημόνευσης.
3.     Οι διδάσκοντες αποθαρρύνουν πολλές φορές το διάλογο και τη διατύπωση αμφιβολιών, γιατί αισθάνονται ότι αμφισβητείται η προσωπικότητά τους, αν ο μαθητής διαφωνήσει μαζί τους σε κάποιο ζήτημα ή ασκήσει κριτική και θίγονται προσωπικά. Άρα, οι μαθητές δέχονται παθητικά τις παρεχόμενες γνώσεις, δεν τις ελέγχουν, δεν τις αξιολογούν, δεν τις επεξεργάζονται κριτικά, απλά τις αναπαράγουν μηχανικά, για να μην διακινδυνεύσουν το βαθμό τους (δεδομένου του κλίματος βαθμοθηρίας που επικρατεί).
4.     Το σχολείο έχει χάσει τον αυτόνομο εκπαιδευτικό του ρόλο. Αυτό σημαίνει ότι δεν αποτελεί το χώρο απ’ όπου ο μαθητής θα αντλήσει /αποκομίσει γνώσεις, θα καλλιεργήσει τις νοητικές του δυνάμεις και θα διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Αντίθετα, δυστυχώς, λειτουργεί ως προθάλαμος, για την εισαγωγή των νέων στα ανώτερα και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Άρα, δεν ενδιαφέρονται να μάθουν, αλλά να εξασφαλίσουν βαθμό για την επιτυχία στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Έτσι δίνουν βαρύτητα μόνο στα μαθήματα στα οποία εξετάζονται σε πανελλαδικό επίπεδο και αδιαφορούν για τα υπόλοιπα γνωστικά αντικείμενα. Ο βαθμός αδιαφορίας για τη γνώση και την όξυνση της κρίσης τους φαίνεται από τα κρούσματα απόπειρας εξαγοράς βαθμών μέσω ¨εμπορικών¨ συναλλαγών με τους καθηγητές τους, οι οποίες παίρνουν τη μορφή παράδοσης ιδιαίτερων μαθημάτων μέσα στα πλαίσια του σχολείου.

Προϋποθέσεις για να ασκεί το σχολείο την κριτική σκέψη και τη δημιουργική ικανότητα – ο ρόλος του δασκάλου:
1.     Να αποκατασταθεί ο αυτόνομος εκπαιδευτικός ρόλος του σχολείου, ώστε αυτό να αποδεσμευτεί από τη διαδικασία εισαγωγής των μαθητών σε ΑΕΙ - ΤΕΙ.
Σκοπός του είναι: η μετάδοση γνώσεων,
η καλλιέργεια των νοητικών δυνάμεων και των δεξιοτήτων των νέων,
η διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων τους,
η ολοκλήρωση της προσωπικότητάς τους,
η ομαλή κοινωνικοποίηση,
η καλλιέργεια δημοκρατικών φρονημάτων,
η απόκτηση εθνικής αυτοσυνειδησίας,
η ηθικοποίηση και
η τελειοποίησή τους, ώστε να καταστούν όντα αυτοκαθοριζόμενα και χρήσιμοι πολίτες για την κοινωνία.
Άρα, δεν θα πρέπει να απομακρύνεται και να αποπροσανατολίζεται από τους σκοπούς αυτούς. Μόνο έτσι θα κατορθώσει να διαμορφώσει άτομα με αναπτυγμένη κριτική ικανότητα και δημιουργική διάθεση.
2.     Να αναιρεθεί το καθεστώς του μοναδικού βιβλίου και να αποφεύγεται η στείρα αποστήθιση. Αντίθετα να ενθαρρυνθεί ο διάλογος και η έρευνα, ώστε ο μαθητής να μάθει να αυτενεργεί, να σκέφτεται και να ελέγχει την ορθότητα των παρεχόμενων γνώσεων.
3.     ο ρόλος του δασκάλου να είναι καθοδηγητικός και να στοχεύει στην καλλιέργεια της κριτικής αντίληψης του νέου και στη διαμόρφωση ολοκληρωμένης προσωπικότητας. Αν κάποτε ο γονιός και ο δάσκαλος αποτελούσαν για τους νέους πηγή γνώσης και άντλησης πληροφοριών, σήμερα αυτός ο ρόλος τους έχει περιοριστεί, δεδομένου του καταιγισμού πληροφοριών που δέχονται οι νέοι από τις όλο και αυξανόμενες πηγές (μμε, διαδίκτυο). Συνεπώς, στόχος του δασκάλου θα πρέπει να είναι να διδάξει στους νέους πώς να διαχειριστούν σωστά και να αξιολογήσουν τα μηνύματα που δέχονται.


ΡΟΛΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΥ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΥ    ----   ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΙΔΕΩΔΟΥΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ

  • Να διαθέτει αγάπη για τη γνώση /φιλομάθεια – να χαρακτηρίζεται από «παιδαγωγικό έρωτα», δηλαδή να αγαπά τη δουλειά του και να του αρέσει η διδασκαλία, η διαφώτιση και η αφύπνιση των διδασκομένων.
  • Να διαθέτει άρτια κατάρτιση τόσο του ειδικού αντικειμένου του όσο και παιδαγωγική, αλλά και γνώσεις για την ψυχολογία του νέου.
  • Να αγαπά τους μαθητές του, να βρίσκεται κοντά στα παιδιά, να τους εμπνέει την αγάπη αλλά και το σεβασμό. Για να το επιτύχει αυτό θα πρέπει να διατηρήσει μια πολύ δύσκολη ισορροπία, δηλαδή ούτε να τους εμπνέει το φόβο, αλλά ούτε να αναπτύσσεται μεταξύ τους υπερβολική οικειότητα, γιατί η σχέση θα διαταραχθεί και δε θα επιτευχθεί σωστή συνεργασία.
  • Να είναι σε θέση να αναπτύσσει στρατηγικές ελέγχου της τάξης, για να μην προκληθεί χάος και να μην οδηγηθούν οι μαθητές στην ασυδοσία. Ο ρόλος του ταγού είναι δύσκολος και για να ανταποκριθεί  επιτυχώς θα πρέπει αν εμπνέει την αγάπη και το σεβασμό και να έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη των παιδιών, αλλά και να διαθέτει ηγετικές ικανότητες.
  • Να δείχνει υπομονή, ανεκτικότητα, κατανόηση στα προβλήματα των μαθητών.
  • Να χαρακτηρίζεται από δικαιοσύνη, ειδικά όσον αφορά στην αξιολόγηση των παιδιών, από ειλικρίνεια και εντιμότητα, να μην υποκρίνεται ούτε να παριστάνει τον παντογνώστη, αλλά να ομολογεί αν δε γνωρίζει κάτι και να το αναζητά, για να το μεταφέρει στους μαθητές. Τα παιδιά εκτιμούν περισσότερο την εντιμότητα παρά την παντογνωσία.
  • Επειδή είναι η κινούσα δύναμη της μαθητικής δράσης και ταυτόχρονα αποτελεί ή πρέπει να αποτελεί πρότυπο για τους μαθητές, οφείλει να έχει επίγνωση της ευθύνης του και να ανταποκρίνεται επαρκώς στον πολυσύνθετο και δύσκολο ρόλο του.
  • Να μην είναι δογματικός και απόλυτος, αλλά ανοιχτός στις νέες ιδέες, διαλλακτικός και προοδευτικός.
  • Να βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση και σε αναζήτηση μηχανισμών για μια επιτυχημένη διδασκαλία  αλλά και σε ετοιμότητα να αναπροσαρμόσει το διδακτικό σχεδιασμό του, όταν οι διδακτικές συγκυρίες και οι ανάγκες της τάξης το επιβάλλουν. Για να το επιτύχει αυτό απαιτείται αποφυγή της τυποποίησης και ευελιξία.
  • Να δείχνει σεβασμό προς τους μαθητές και ‘όχι μόνο να δέχεται τις μαθητικές πρωτοβουλίες, αλλά να τις παροτρύνει.
  • Να διαθέτει διεισδυτικό βλέμμα, για να προσεγγίζει τους μαθητές και να βρίσκει τον τρόπο να τους μεταδώσει τη γνώση επιτυχώς.
  • Να προπαρασκευάζεται με ευσυνειδησία, να χαρακτηρίζεται από εργατικότητα και να είναι δραστήριος κι όχι οκνηρός κι αδιάφορος για τη δουλειά του.
  • Να επινοεί τεχνάσματα για να ελκύει το ενδιαφέρον των μαθητών.
  • Να εμπνέεται από τις αρχές της δημοκρατίας, του φιλειρηνισμού, της αξιοκρατίας και να αποτελεί ηθικό πρότυπο για τους νέους.
  • Να ενθαρρύνει την έρευνα, το διάλογο, την ελεύθερη έκφραση και την αυτενέργεια του παιδιού. Η τυποποιημένη διδασκαλία είναι πιο εύκολη, αλλά οι εύκολες λύσεις δεν επιτρέπονται.
  • Να ενισχύει τις προδιαθέσεις των μαθητών και τις έμφυτες κλίσεις του, αλλά και να τους ενθαρρύνει προκειμένου να κατανοήσουν και να αγαπήσουν διδακτικά αντικείμενα που τους δυσκολεύουν και γι’ αυτό τους απωθούν.
  • Να εξηγεί με σαφήνεια και υπομονή και να μη δουλεύει με ένα μικρό ποσοστό μαθητών περιφρονώντας τους υπόλοιπους, επειδή είναι πιο αδύνατοι.
  • Απαραίτητη είναι η αποδέσμευση από προκαταλήψεις, συμπάθειες, αντιπάθειες και συμφέροντα.
  • Θα πρέπει να είναι αντικειμενικός και ανιδιοτελής και να μην εμπορευματοποιεί τη γνώση του και τη θέση του για να κερδοσκοπήσει.
  • Να μην έχει υπερβολικές απαιτήσεις από τους μαθητές αλλά να τηρεί το μέτρο και να προσαρμόζεται στις δυνατότητες των παιδιών επιδιώκοντας τη βελτίωσή τους.
  • Να διαθέτει εκφραστική ικανότητα, δραματικότητα και οργανωτικότητα , προσόντα απαραίτητα για να μην καταστεί ανιαρός κατά τη μονολογική διδασκαλία αλλά και για να προσελκύει το ενδιαφέρον /να μην καθίσταται ανιαρός.
  • Να μπαίνει στη σκέψη του μαθητή και να μην ξεχνά πόσο επίπονη διαδικασία είναι η μάθηση και πώς αντιδρούσε ο ίδιος στο παρελθόν, όταν ήταν παιδί.
  • Να φροντίζει να επιμορφώνεται συνεχώς και να εξοικειώνεται με τις νέες τεχνολογίες, να μην επαναπαύεται αλλά να προσπαθεί συνεχώς να αυτοβελτιωθεί.

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ ΜΕΣΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ [ΣΕΛΙΔΑ 155]:

  • Πόσο ελεύθερα αισθάνεται ο μαθητής, όταν καλείται να γράψει ένα κείμενο στο γλωσσικό, κυρίως, μάθημα;
  • Ποιες δεσμεύσεις αντιμετωπίζει ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο του κειμένου;
  • Με ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε ο μαθητής από τη μα πλευρά να εκφράζεται ελεύθερα και από την άλλη να καλλιεργεί συστηματικά, μέσα στο σχολείο, την ικανότητά του στο γραπτό λόγο;
Να αναπτύξετε τα ερωτήματα με τη μορφή άρθρου στη σχολική εφημερίδα η ομιλίας προς τους συμμαθητές σας ή επιστολής προς το σύλλογο των καθηγητών σας.

Βασικό δικαίωμα του ανθρώπου και κατοχυρωμένο θεσμικά είναι η ελευθερία λόγου. Είναι απαραίτητη, γιατί συνδέεται με την ελευθερία διακίνησης ιδεών και την ελεύθερη διαμόρφωση της προσωπικότητας, με την πνευματική καλλιέργεια, την πολυφωνία, τη δημοκρατία.
Δυστυχώς, μέσα στα πλαίσια του σχολείου, το δικαίωμα αυτό παραβιάζεται, έστω όχι σκόπιμα. Όσον αφορά στον προφορικό λόγο, το κλίμα βαθμοθηρίας, η ωφελιμιστική αντιμετώπιση της γνώσης και η αυστηρότητα ορισμένων διδασκόντων αποθαρρύνουν το διάλογο και αποτρέπουν το μαθητή από το να εκφράζεται ελεύθερα, εφόσον αυτό μπορεί να του μειώσει τη βαθμολογία, αν ο καθηγητής δε συμφωνεί με τις απόψεις του μαθητή ή αν θεωρήσει μια αντίθετη άποψη ως προσωπική προσβολή. Φυσικά, προβλήματα περιορισμού της ελεύθερης έκφρασης εμφανίζονται και στο γραπτό λόγο.
Βέβαια, πρέπει να επισημανθεί ότι, ως προς το ζήτημα του γραπτού λόγου, έχει πραγματοποιηθεί μια βελτίωση, σε σχέση με το εκπαιδευτικό παρελθόν, διότι στο μάθημα της παραγωγής κειμένου το μαθητικό κείμενο καλείται να αναπτυχθεί στα πλαίσια ποικίλων επικοινωνιακών περιστάσεων (άρθρο, ομιλία, επιστολή, ημερολόγιο, δοκίμιο κλπ) κι έτσι έχει διευρυνθεί η γλωσσική ελευθερία του μαθητή.
Ωστόσο, και στα νέα αυτά δεδομένα, η τυποποίηση είναι αναπόφευκτη και δεν αφορά μόνο στη δομή, αλλά και στην έκφραση και στο περιεχόμενο. Ναι μεν θεωρητικά προβλέπεται ότι υπάρχει ελευθερία έκφρασης των απόψεων του μαθητή κι ότι οποιαδήποτε άποψη ορθά τεκμηριωμένη γίνεται αποδεκτή από τους εξεταστές, αλλά  στην πράξη καλείται να γράψει συγκεκριμένα στοιχεία, ως ένα βαθμό προκαθορισμένα, για να εξασφαλίσει υψηλή βαθμολογία.
Το ίδιο ισχύει σε πολλά από τα μαθήματα ανάπτυξης του γραπτού λόγου, όπου το σύστημα επιβάλλει τη στείρα αποστήθιση, την αναπαραγωγή έτοιμων γνώσεων, ενώ η βαθμολόγηση των γραπτών που παρεκκλίνουν από την «πεπατημένη» είναι αμφίβολη, ασταθής και γι’ αυτό ο μαθητής  αποφεύγει αυτό το δρόμο και προτιμά την ασφαλή οδό της απομνημόνευσης.
Είναι δεδομένο ότι η τυποποίηση και η απομνημόνευση είναι ως ένα βαθμό επιβεβλημένες, για να καλλιεργηθεί συστηματικά η ικανότητα του μαθητή στην παραγωγή κειμένου. Η συστηματοποίηση και η ανάγκη για μεθόδευση της διδασκαλίας του γραπτού λόγου απαιτούν την υπαγωγή του μαθητή και του γραπτού του κειμένου σε κανόνες και σε μια τυπολογία  απαραίτητη για να επιτευχθεί η μάθηση.
Παρά ταύτα:
-          η κατάργηση του καθεστώτος του μοναδικού βιβλίου,
-          η ενθάρρυνση της ελεύθερης έκφρασης
-          και η καλλιέργεια της πνευματικής ευρύτητας του μαθητή,
-          η αποδέσμευση από τη βαθμοθηρία
-          και η παρώθησή του προς την έρευνα
-          και την αυτενέργεια θα μπορούσαν να βοηθήσουν και να επιφέρουν την απαιτούμενη ισορροπία.
-          Εφόσον ο ρόλος του διδάσκοντα γίνει καθοδηγητικός
-          Κι εφόσον ο στόχος της παιδεία για ολοκληρωμένη ανάπτυξη της προσωπικότητας θα υλοποιηθεί μέσα από μια αναθεώρηση και μια προσπάθεια συνολικής αναβάθμισης του ρόλου του σχολείου è ο γραπτός λόγος θα καλλιεργηθεί συστηματικά χωρίς να χρειάζεται να θυσιαστεί το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση.