ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Δ΄ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ 2000 -2009

 ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Δ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ
2000
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κώστας Καρυωτάκης, Μικρή Ασυμφωνία εις Α Μείζον *
[Δίδονται τα παρακάτω σχόλια]:
* "Οι στίχοι αυτοί απευθύνονται στον κοσμικό κύριο, και όχι στον ποιητή Μαλακάση, του οποίου δε θα μπορούσε να παραγνωρίσει κανείς το σημαντικό έργο". (Υποσημείωση του ποιητή).
1. Μαλακάσης Μιλτιάδης (1869-1943), ποιητής της Νέας Αθηναϊκής σχολής.
2. monocle· στρογγυλός φακός προσαρμοζόμενος στο ένα μάτι· (ο μονύελος). Ο ποιητής Μαλακάσης σε όλες τις απεικονίσεις εμφανίζεται με μονόκλ.
3. σκήνωμα· το σώμα του ανθρώπου ως κατοικία της ψυχής· λείψανο. Η λέξη χρησιμοποιείται στα βιβλικά κείμενα.
4. άθυρμα· αυτό που προσφέρεται για παιχνίδι (αθύρω = παίζω).
5. κύμβαλον αλαλάζον· το κύμβαλο, κρουστό μουσικό όργανο· από την Προς Κορινθίους επιστολή του Αποστόλου Παύλου (κεφάλαιο ΙΓ): Εάν ταις γλώσσαις των ανθρώπων λαλώ και των αγγέλων, αγάπην δε μη έχω, γέγονα χαλκός ηχών ή κύμβαλον αλαλάζον.

Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ο ρεαλισμός και ο αυτοσαρκασμός χαρακτηρίζουν την ποίηση του Κ. Καρυωτάκη. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους στίχους στους οποίους εντοπίζονται αυτά τα χαρακτηριστικά.

Μονάδες 15

2. Σε ποια μέρη χωρίζεται το ποίημα; Να δώσετε το περιεχόμενο του κύριου μέρους.

Μονάδες 20

3. Πώς συνδέεται ο τίτλος του ποιήματος με τη μορφή (ειδικότερα την ομοιοκαταληξία του) και το περιεχόμενό του;

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε τους παρακάτω στίχους:
"Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,
ποιος θα βρεθεί να μας δικάσει"

"Α! κύριε, κύριε Μαλακάση,
ποιος τελευταίος θα γελάσει;"

Μονάδες 25

5. Να βρείτε τα κοινά στοιχεία των δύο ποιημάτων του Κώστα Καρυωτάκη:
α. Μικρή Ασυμφωνία εις Α Μείζον
β. Μπαλάντα* στους άδοξους ποιητές των αιώνων (απόσπασμα).
[...]
Αν έζησαν οι Πόε* δυστυχισμένοι,
και αν οι Μποντλέρ* εζήσανε νεκροί,
η Αθανασία τους είναι χαρισμένη.
Κανένας όμως δεν ανιστορεί
και το έρεβος* εσκέπασε βαρύ
τους στιχουργούς που ανάξια στιχουργούνε.
Μα εγώ σαν προσφορά κάνω ιερή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι.

Του κόσμου η καταφρόνια τους βαραίνει
κι αυτοί περνούνε αλύγιστοι και ωχροί,
στην τραγικήν απάτη τους δομένοι
πως κάπου πέρα η Δόξα καρτερεί,
παρθένα βαθυστόχαστα ιλαρή.
Μα ξέροντας πως όλοι τους ξεχνούνε,
νοσταλγικά εγώ κλαίω τη θλιβερή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι.

Και κάποτε οι μελλούμενοι καιροί:
"Ποιος άδοξος ποιητής" θέλω να πούνε
"την έγραψε μιαν έτσι πενιχρή
μπαλάντα στους ποιητές άδοξοι που 'ναι;"
______________________________
*μπαλάντα: είδος επικολυρικού ποιήματος
*οι Πόε: Έντγκαρ ΄Αλαν Πόε Αμερικανός συγγραφέας και ποιητής του 19ου αιώνα.
*Οι Μποντλέρ: Κάρολος Μποντλέρ Γάλλος ποιητής του 19ου αιώνα.
*έρεβος: βαθύ σκοτάδι.

Μονάδες 20

2. Σεπτέμβριος 2001
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Μαρία Πολυδούρη, Μόνο γιατί μ' αγάπησες
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η ποίηση της Πολυδούρη χαρακτηρίζεται από έναν πρωτογενή λυρισμό· τα ποιήματά της έχουν περιεχόμενο βιωματικό και προσωπικό.΄Εχουν λόγο ύπαρξης μόνο όταν απευθύνονται σε ένα εσύ, διάχυτο σε όλο το ποίημα. Να αναφέρετε στοιχεία του ποιήματος, που δικαιολογούν τις παραπάνω διαπιστώσεις.

Μονάδες 15

2. Σε ποιους χρόνους χρησιμοποιεί η ποιήτρια τα ρήματα και ποια είναι η λειτουργία τους στο ποίημα;

Μονάδες 20

3. Με ποια εκφραστικά μέσα διατυπώνει η ποιήτρια την ένταση του ερωτικού συναισθήματος στο συγκεκριμένο ποίημα;

Μονάδες 20

4. Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα των παρακάτω στίχων;
Δεν τραγουδώ, παρά γιατί μ' αγάπησες
στα περασμένα χρόνια.
Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προμάντεμα
και σε βροχή, σε χιόνια,
δεν τραγουδώ παρά γιατί μ' αγάπησες.

Μονάδες 25

5. Μυρτιώτισσα
Σ' αγαπώ
Σ' αγαπώ δεν μπορώ
τίποτ' άλλο να πω
πιο βαθύ, πιο απλό,
πιο μεγάλο!
Μπρος στα πόδια σου εδώ
Με λαχτάρα σκορπώ
Τον πολύφυλλο ανθό
Της ζωής μου.
Ω μελίσσι μου, πιες
απ' αυτόν τις γλυκές,
τις αγνές ευωδιές
της ψυχής μου!
Τα δυο χέρια μου - να!
στα προσφέρω δετά,
για να γείρεις γλυκά
το κεφάλι,
κ' η καρδιά μου σκιρτά
κι όλη ζήλεια ζητά
να σου γίνει ως αυτά προσκεφάλι!
Και για στρώμα καλέ,
πάρε όλην εμέ -
σβήσ' τη φλόγα σε με
της φωτιάς σου,
ενώ δίπλα σου εγώ
τη ζωή θ' αγρικώ*
να κυλάει στο ρυθμό
της καρδιάς σου!...
Σ' αγαπώ δεν μπορώ
τίποτ' άλλο να πω
πιο βαθύ, πιο απλό,
πιο μεγάλο!
Να βρείτε ποιες ομοιότητες και ποιες διαφορές έχουν τα δυο ποιήματα.
_________________________
*νιώθω

Μονάδες 20

2001
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Σκαρίμπας, Χορός συρτός
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1. πέρι. παρά.
2. σιρόκος. νοτιοανατολικός άνεμος.
3. φλόκος. τριγωνικό ιστίο που προεξέχει από την πλώρη του καραβιού.
4. χώρις. χωρίς.
5. κάβος. ακρωτήριο.
6. σαντούρι. έγχορδο παραδοσιακό μουσικό όργανο.
7. λεβάντες. ανατολικός άνεμος.
8. Η Χαλκίδα είναι ο τόπος όπου έζησε ο Γιάννης Σκαρίμπας.
 
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Στο ποιητικό έργο του Γιάννη Σκαρίμπα συνυπάρχουν στοιχεία παραδοσιακής και νεωτερικής ποίησης. Να εντοπίσετε τα στοιχεία αυτά στο ποίημα που σας δόθηκε και να τα γράψετε.

Μονάδες 15

2. Το ποίημα οργανώνεται σε επιμέρους εικόνες που διατυπώνονται η καθεμιά ως ευχή. Να επισημάνετε τις εικόνες και να τους δώσετε από έναν τίτλο.

Μονάδες 20

3. Στο ποίημα διαφαίνεται μια τάση αυτοκριτικής του ποιητή. Σε ποια σημεία του ποιήματος την εντοπίζετε και πώς αυτή συνδυάζεται με τους ποιητές Καρυωτάκη και Πολυδούρη, καθώς και με τον τίτλο της συλλογής Εαυτούληδες;

Μονάδες 20

4. Στον "Χορό συρτό" του Γιάννη Σκαρίμπα κυριαρχεί μια τάση φυγής από έναν πραγματικό προς έναν ιδεατό κόσμο. Να δώσετε τα χαρακτηριστικά των δύο αυτών κόσμων με βάση τις δύο τελευταίες στροφές του ποιήματος.

Μονάδες 25

5. Να γράψετε ποια κοινά στοιχεία υπάρχουν ανάμεσα στο ποίημα που σας δόθηκε και στο ποίημα που ακολουθεί, ως προς τη βασική ιδέα τους.
Η. Βουτιερίδης, Ποίηση
Γεμάτο το γραφείο χαρτιά, βιβλία·
στης σκέψης το βασίλειο τριγυρίζω·
θαρρώ με πνεύματα έξοχα ότι αρχίζω
σπουδαία και σοβαρή συνομιλία.
Κι η Μούσα πάλι μου ζητάει φιλία·
συχνά το χέρι στα μαλλιά βυθίζω·
μαύρες σειρές τ' άσπρο χαρτί γεμίζω...
Ιδέες και μέτρα αρχίζουν συναυλία...
΄Εξω ήλιος λάμπει. η φύση όλη γελάει·
παντού χαρά θεού· τραγούδι μοιάζει
ο κάθε κρότος, που η ζωή σκορπάει.
Πάμε, γλυκιά γυναίκα μου, να ιδούμε
ολάκερο το θαύμα, που μας κράζει,
και της ζωής την ποίηση να χαρούμε.

Μονάδες 20

2002
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κική Δημουλά, Τα Πάθη της Βροχής
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. "Η ποίηση της Δημουλά ανθεί πάνω στο άνυδρο έδαφος της στέρησης, της απώλειας, της συναισθηματικής ματαίωσης, πάνω στο έδαφος της απουσίας του αγαπημένου προσώπου".
Οι παραπάνω απόψεις έχουν διατυπωθεί για την ποίηση της Κικής Δημουλά. Ποια στοιχεία του συγκεκριμένου ποιήματος επιβεβαιώνουν αυτές τις απόψεις;

Μονάδες 15

2. Να εντοπίσετε τις ενότητες του ποιήματος και να επισημάνετε τον τρόπο μετάβασης από τη μια ενότητα στην άλλη.

Μονάδες 20

3. Να βρείτε και να γράψετε στο τετράδιό σας τέσσερα σχήματα λόγου που χρησιμοποιεί η ποιήτρια στο παραπάνω ποίημα και να αναφερθείτε στη λειτουργία τους.

Μονάδες 20

4. Να αναπτύξετε σε δυο παραγράφους το περιεχόμενο των στίχων 28-34 ("τόση βροχή .... εσύ, εσύ").

Μονάδες 25

5. Τόσο στο ποίημα της Κικής Δημουλά, όσο και στο παρακάτω ποίημα του Λ. Πορφύρα, κυριαρχεί η απουσία του αγαπημένου προσώπου. Με ποιον τρόπο την εκφράζει ο κάθε δημιουργός;

Μονάδες 20

Λ. Πορφύρας, Lacrimae Rerum
'Αμοιρη! Το σπιτάκι μας εστοίχειωσεν
από την ομορφιά σου τη θλιμμένη.
στους τοίχους, στον καθρέφτη, στα εικονίσματα,
από την ομορφιά σου κάτι μένει.

Κάτι σα μόσκου μυρωδιά, κι απλώνεται
και το φτωχό σπιτάκι πλημμυρίζει,
κάτι σα φάντασμα, θολό κι ανέγγιχτο,
κι όπου περνά σιγά το κάθε αγγίζει.

Όξω, βαρύ, μονότονο ψιχάλισμα
δέρνει τη στέγη μας· και τότε αντάμα
τα πράγματα, που αγιάσανε τα χέρια σου,
αρχίζουν ένα κλάμα... κι ένα κλάμα...

Κι απ' τη γωνιά, ο καλός της Λήθης σύντροφος,
τ' αγαπημένο μας παλιό ρολόι,
τραγουδιστής του χρόνου, κι αυτός κλαίοντας,
ρυθμίζει αργά, φριχτά το μοιρολόι...
_____________________________
* Lacrimae Rerum= τα δάκρυα των πραγμάτων

2003
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (απόσπασμα: Είκοσι μέρες δουλέψαμε ... βάλαμε στη σπηλιά μας. σ.196-200)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου κλείνει με τη φράση: "Σαν τέλειωσε να μου διηγείται, του είπα: Βάλε την υπογραφή σου. Κι εκείνος έγραψε: Νικόλας Κοζάκογλου"
α. Ποια είναι η σχέση του προσώπου που "υπέγραψε" με τον αφηγητή της ιστορίας, με τον κεντρικό ήρωα και με το συγγραφέα;
β. Ποιος υπήρξε ο ρόλος του συγγραφέα στην τελική διαμόρφωση του συγκεκριμένου έργου;

Μονάδες 15

2. Χαρακτηριστικό της αφήγησης στην Ιστορία ενός αιχμαλώτου είναι ο λαϊκός λόγος. Να αναφέρετε τέσσερα (4) βασικά γνωρίσματά του και να γράψετε ένα παράδειγμα για το καθένα μέσα από το απόσπασμα που σας δόθηκε.

Μονάδες 20

3. Στην εισαγωγή του σχολικού βιβλίου υπάρχει η παρατήρηση: "... η αφήγηση πολλές φορές επιταχύνεται και αρκετά συμβάντα παραλείπονται, όταν δεν θεωρούνται αναγκαία για τη γενικότερη οικονομία".
α. Να εντοπίσετε στο απόσπασμα από την Ιστορία ενός αιχμαλώτου δύο χωρία, με τα οποία επαληθεύεται η παραπάνω άποψη.
β. Ποια χαρακτηριστικά αποκτά η αφήγηση με τη συγκεκριμένη αφηγηματική τεχνική;

Μονάδες 20

4. "Τέλος φτάσαμε έξω απ' το χωριό μας. ... Μαζέψαμε όσο καρπό μπορούσαμε και τον βάλαμε στη σπηλιά μας." [σ. 200]
Να σχολιάσετε τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τις ενέργειες των προσώπων, όπως αυτές παρουσιάζονται στο παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 25

5. Σε ποιες σκέψεις σας οδηγούν σχετικά με τον πόλεμο και την ειρήνη το απόσπασμα από την Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα και η περιγραφή της Σμύρνης στο απόσπασμα που ακολουθεί;
Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα Χώματα
Μόλις πάτησα το ποδάρι μου στη Σμύρνη, στάθηκα να πάρω ανάσα. Σταυροκοπήθηκα, μ' έπιασε μια ξαφνική χαρά. Πάντα εδώ στη Σμύρνη έβρισκε σιγουριά κι αποκούμπι η ρωμιοσύνη. Οι Τούρκοι τη λέγανε "Γκιαούρ Ισμίρ" κι ήτανε πραγματικά η 'Απιστη γι' αυτούς· για μας όμως ήτανε η χαρούμενη και φιλόξενη πρωτεύουσα του ελληνισμού. Μοσχοβολούσε γιασεμί και λαχταρούσε για λευτεριά. Μόνο να σεριανάς στο Και, στα μπουλβάρια¹⁴, [...] να νταραβερίζεσαι¹⁵ στα μπεζεστένια¹⁶, να πίνεις ρακί στο Κόρσο, να βλέπεις παντού κέφι, χαρά, σου μαλάκωνε η καρδιά, γέμιζε φως, πόθους, θάρρητα. Να ζήσω, έλεγες, να ζήσω, να δουλέψω απεξαρχής, να φτιάσω τούτο και τ' άλλο, να χαρώ, να αγαπήσω, να χτίσω.
Τώρα τι 'τανε αυτό π' αντίκριζα; Μια νεκρή πολιτεία. Τα μαγαζιά και τα κέντρα κλειδωμένα με διπλό λουκέτο. Τα σπίτια βουβά, σαν ακατοίκητα. Γέλιο δεν άκουγες, παιδί δεν έβλεπες να παίζει στον δρόμο. Καραβάνια θλιβερά σερνόντανε στα σοκάκια σαν μια σειρά κάμπιες. Κορμιά κυρτωμένα, πρόσωπα χολιασμένα, χαλκοπράσινα, χείλη ξερά, ασπρισμένα. Ήτανε οι πρόσφυγες που φτάνανε απ' το εσωτερικό. Σέρνανε μαζί τους μπόγους, τσομπλέκια¹⁷, μπαούλα, κονίσματα, φορεία μ' άρρωστους, κατσίκες, κότες, σκύλους. Οι εκκλησιές, οι στρατώνες, τα σκολειά, οι αποθήκες, οι φάμπρικες, όλα γέμισαν πρόσφυγες· βελόνι να 'ριχνες δε θα 'πεφτε.
___________________________________
14 μπουλβάρια: λεωφόροι
15 νταραβερίζεσαι: αναπτύσσεις διάφορες σχέσεις
16 μπεζεστένια: αγορές.
17 τσομπλέκια: μικροαντικείμενα

Μονάδες 20

2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κ. Καβάφης, "Καισαρίων", σ. 59
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να εντοπίσετε στο ποίημα τα σημεία εκείνα όπου υποδηλώνεται η πηγή της ποιητικής έμπνευσης του Κ. Καβάφη.

Μονάδες 15

2. Με δεδομένο το χωρισμό του ποιήματος σε τρεις στροφές, να εντοπίσετε τις δύο βασικές αντιθέσεις στις οποίες στηρίζεται αυτή η δομή και να αναφερθείτε στο ρόλο τους.

Μονάδες 20

3. Στο ποίημα παρατηρείται μια βασική αλλαγή ως προς το ύφος. Να χαρακτηρίσετε το ύφος των στίχων 1-14 και το ύφος των στίχων 15-30 και να αναφέρετε τέσσερα διαφορετικά εκφραστικά μέσα που αποτελούν κύρια στοιχεία του ύφους των στίχων 15-30.

Μονάδες 20

4. α. Στους στίχους 1-10 (Εν μέρει ... θαυμαστές) ο ποιητής αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ιστορική εποχή. Ποια στοιχεία χαρακτηρίζουν την ηθική ατμόσφαιρα αυτής της εποχής;

Μονάδες 12,5

β. Στους στίχους 18-26 (κ' έτσι πιο ελεύθερα ... εμπρός μου στάθηκες) ο Κ. Καβάφης αναφέρεται στην τέχνη του. Ποιος είναι ο ρόλος του ίδιου του ποιητή στην ποιητική διαδικασία και ποια η επίδραση της τέχνης στη ζωή του;

Μονάδες 12,5

5. Στο ποίημα "Οροφέρνης" του Κ. Καβάφη, που ακολουθεί, να σχολιάσετε γιατί ο ποιητής επιλέγει το συγκεκριμένο πρόσωπο ως κεντρικό ήρωα του ποιήματός του;
Κ. ΚΑΒΑΦΗ, "Οροφέρνης"
Αυτός που εις το τετράδραχμον επάνω
μοιάζει σαν να χαμογελά το πρόσωπό του,
το έμορφο, λεπτό του πρόσωπο,
αυτός είν' ο Οροφέρνης Αριαράθου.

Παιδί τον έδιωξαν απ' την Καππαδοκία,
απ' το μεγάλο πατρικό παλάτι,
και τον εστείλανε να μεγαλώσει
στην Ιωνία, και να ξεχασθεί στους ξένους.

..........................................................................

Το τέλος του κάπου θα γράφηκε κ' εχάθη·
ή ίσως η ιστορία να το πέρασε,
και, με το δίκιο της, τέτοιο ασήμαντο
πράγμα δεν καταδέχθηκε να το σημειώσει.

Αυτός που εις το τετράδραχμον επάνω
μια χάρι αφήκε απ' τα ωραία του νειάτα,
απ' την ποιητική εμορφιά του ένα φως,
μια μνήμη αισθητική αγοριού της Ιωνίας,
αυτός είν' ο Οροφέρνης Αριαράθου.

Μονάδες 20

2004
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γεώργιος Βιζυηνός, Το αμάρτημα της μητρός μου (απόσπασμα: Από της στιγμής ταύτης....Ας έχη την ευχή μου! σ.140-144)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σε ποιο ιστορικοκοινωνικό πλαίσιο εντάσσεται το έργο Το αμάρτημα της μητρός μου; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με πέντε συγκεκριμένα παραδείγματα από το απόσπασμα.

Μονάδες 15

2. «Αφηγηματικοί τρόποι ονομάζονται τα συστατικά στοιχεία που συναποτελούν μιαν αφήγηση. ... : α) Έκθεση· είναι η αφήγηση γεγονότων και πράξεων ... β) Διάλογος· το μέρος της αφήγησης, στο οποίο δύο ή περισσότερα πρόσωπα της αφήγησης παρουσιάζονται συνδιαλεγόμενα σε ευθύ λόγο ... γ) Περιγραφή· είναι η αναπαράσταση (του εξωτερικού) προσώπων, τόπων και αντικειμένων εκ μέρους του αφηγητή σε τρίτο πρόσωπο ... δ) Σχόλιο· είναι η μετά από μια διακοπή της αφήγησης (έκθεσης, περιγραφής, διαλόγου) παρεμβολή σχολίων, σκέψεων, γνωμών ή και ολόκληρων μικρών διατριβών του αφηγητή ...» (Γεώργιος Βελουδής, Γραμματολογία-Θεωρία της Λογοτεχνίας, "Δωδώνη", Αθήνα 1994, σελ. 146-147). Να εντοπίσετε στο απόσπασμα από Το αμάρτημα της μητρός μου τους παραπάνω αφηγηματικούς τρόπους (δηλαδή: Έκθεση, Διάλογο, Περιγραφή, Σχόλιο). Να δώσετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση.

Μονάδες 20

3. Το σύνολο σχεδόν των μελετητών του έργου Το αμάρτημα της μητρός μου χαρακτηρίζει την "ψυχογραφική δύναμη" του Βιζυηνού "απαράμιλλη". Να τεκμηριώσετε την εν λόγω θέση με δύο συγκεκριμένες αναφορές στο απόσπασμα.

Μονάδες 20

4. "Ο γάμος αυτής, όστις φαίνεται επίτηδες επεσπεύθη, υπήρξεν αληθής "χαρά" των αδελφών μου. Οι δυστυχείς ανέπνευσαν, απαλλαγέντες από το πρόσθετον φορτίον. Και είχον δίκαιον. Διότι η κόρη εκείνη, εκτός ότι ποτέ δεν ησθάνθη προς αυτούς αδελφικήν τινα στοργήν, επί τέλους απεδείχθη αχάριστος προς την γυναίκα, ήτις περιεποιήθη την ζωήν αυτής με τοσαύτην φιλοστοργίαν, όσην όλίγα γνήσια τέκνα εγνώρισαν." Να σχολιάσετε σε δύο παραγράφους (140-160 λέξεις συνολικά) τη στάση της υιοθετημένης κόρης απέναντι στη θετή μητέρα της, καθώς και τα συναισθήματα που προκάλεσε στα αδέλφια του αφηγητή ο γάμος της κόρης.

Μονάδες 25

5. Το ποίημα "Μισσεμός" που ακολουθεί είναι του Ιωάννη Πολέμη. Να σχολιάσετε τα λόγια της μητέρας στους δύο τελευταίους στίχους. Ο σχολιασμός να γίνει σε σχέση με όσα η μητέρα λέει στο υπόλοιπο τμήμα του ποιήματος.
Ιωάννη Πολέμη, Μισσεμός
Μισσεύεις για την ξενιτειά και μένω μοναχή μου·
σύρε, παιδί μου, στο καλό και σύρε στην ευχή μου ...
Τριανταφυλλένια η στράτα σου, κρινοσπαρμένοι οι δρόμοι,
για χάρι σου ν' ανθοβολούν και τα λιθάρι' ακόμη·
τα δάκρυά μου να γενούν διαμάντια σ' ό,τι αγγίσης,
και το ποτήρι της χαράς ποτέ να μη στραγγίσης·
να πίνης και να ξεδιψάς και να 'ναι αυτό γεμάτο
σαν να 'ν' η βρύση από ψηλά κι αυτό να 'ν' από κάτω.
Εκεί, παιδί μου, που θα πας, στα μακρυνά τα ξένα, δίχτυα
πολλά κι οξόβεργες θα στήσουνε για σένα
η ελπίδα με τους πόθους της, τα βιός με τα παλάτια
κ' η ξεγελάστρα η ομορφιά με τα γλυκά της μάτια.
Η ελπίδα η αχαλίνωτη ξεχνά τα περασμένα,
και θα ξεχάσης κάποτε μαζί μ' αυτά και μένα·
το βιός μεσ' στα παλάτια του την περηφάνεια κρύβει και
θα ντραπής για το φτωχό το πατρικό καλύβι.
Παιδί μου, αν τη μητέρα σου πάψης να την θυμάσαι,
με δίχως βαρυγκόμησι συχωρεμένος νά 'σαι·
κι αν το φτωχό καλύβι μας ντροπή σου φέρνει, ως τόσο,
και πάλι θα 'μαι πρόθυμη συχώρεσι να δώσω.
Μ' αν την Πατρίδα απαρνηθής, που την λατρεύομ' όλοι,
να 'ν' η ζωή σου, όπου κι αν πας, αγκάθια και τριβόλοι.
__________________________________
1. μισσεμός· ξενιτεμός. 2. μισσεύω· απομακρύνομαι από την πατρίδα μου, ξενιτεύομαι. 3. τριβόλοι· ζιζάνια των αγρών.

Μονάδες 20

2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κ. ΚΑΒΑΦΗ, Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Τα ποιήματα του Καβάφη χαρακτηρίζονται ως ιστορικά, αισθαντικά, φιλοσοφικά, παραινετικά και ψευδοϊστορικά. Ποιος ή ποιοι από τους χαρακτηρισμούς αυτούς αρμόζουν, κατά τη γνώμη σας, στο ποίημα που σας δόθηκε; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 15

2. Ο Ευάγγελος Παπανούτσος (Παλαμάς-Καβάφης-Σικελιανός, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 19855, σελ.133) κάνοντας λόγο για τον άνθρωπο του ποιήματος (και ο οποίος ταυτίζεται με το κτητικό μου του α΄ στίχου και το υποκείμενο του έχω στο γ΄ στίχο) παρατηρεί ότι «όταν η εκλεκτή, η λεπτή και ποιητική του φύση δεν τον αφήνει να αποθηριωθεί μέσα στην κραιπάλη, από την άσωτη* πείρα του η φαντασία και ο λόγος κρατούν ένα αιθέριο άρωμα ικανό να μετατραπεί σε ποιητική συγκίνηση». Αποδεικνύονται, κατά τη γνώμη σας, αυτές οι σκέψεις μέσα από το ποίημα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
_____________________
*άσωτη: ατερμάτιστη, ατελείωτη.

Μονάδες 20

3. Να εντοπίσετε τις ενότητες του ποιήματος και να επισημάνετε τον τρόπο μετάβασης από τη μια ενότητα στην άλλη (μονάδες 5). Τι, κατά τη γνώμη σας, δηλώνεται από τον ποιητή με τη χρήση του τρόπου αυτού μετάβασης από τη μια ενότητα στην άλλη; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 15).

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο (80-100 λέξεων) το περιεχόμενο των δύο πρώτων στίχων του ποιήματος.

Μονάδες 25

5. Το ποίημα Εφηβεία που ακολουθεί, είναι του Ηλία Σιμόπουλου. Να επισημάνετε σ' αυτό λέξεις ή φράσεις που άμεσα ή έμμεσα, δηλωτικά ή συνυποδηλωτικά, παραπέμπουν στην ανθρώπινη ηλικία που εκφράζει ο τίτλος του ποιήματος.
Ηλία Σιμόπουλου, ΕΦΗΒΕΙΑ
Τι όμορφο που ήτανε
το παραμύθι της άνοιξης
τα κυριακάτικα πρωινά
με τις καμπάνες του 'Αη-Σπυρίδωνα
σε μιαν εξαίσια μουσική συναυλία-
όταν ανεβαίναμε
τα μαρμάρινα σκαλοπάτια
όταν κατεβαίναμε
τους κήπους με τις τριανταφυλλιές
όταν δεν υπήρχε χτες
ούτε σήμερα
ούτε αύριο
παρά μονάχα τα ηλιοκαμένα μας σώματα
με τα πλατιά στέρνα, τα γερά μπράτσα
τα εφηβικά μας όνειρα
που δεν υποψιάζουνταν τα δόντια της φθοράς
ο δίχως σύνορα ουρανός
κι ο στρατηλάτης άνεμος
που 'φερνε τα μηνύματα
μιας άνοιξης αιώνιας
Τι όμορφο που ήτανε
το παραμύθι της άνοιξης!

Μονάδες 20

2005
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Μαρία Πολυδούρη: Μόνο γιατί μ' αγάπησες (σ. 72-73)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. "Τα ποιήματα της Πολυδούρη μοιάζουν με σελίδες ημερολογίου, όπως γράφει και ο ποιητής Κώστας Στεργιόπουλος, ή με ερωτικές επιστολές που έχουν συγκεκριμένο αποδέκτη". Να εντοπίσετε τρία στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη στο συγκεκριμένο ποίημα.

Μονάδες 15

2. Ολόκληρο το ποίημα δομείται σε μια σχέση ενέργειας-αποτελέσματος. Να επιβεβαιώσετε τη διαπίστωση αυτή με δύο παραδείγματα από το κείμενο. Τι πετυχαίνει η ποιήτρια με την επιλογή αυτής της σχέσης;

Μονάδες 20

3. Το κυκλικό σχήμα επανέρχεται σε κάθε στροφή του ποιήματος. Να εντοπίσετε δύο συγκεκριμένες λειτουργίες του μέσα στο κείμενο.

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε σε μια παράγραφο το νόημα της τελευταίας στροφής ("Μονάχα γιατί ... ωραία μ' αγάπησες").

Μονάδες 25

5. Να επισημάνετε τέσσερις φράσεις με τις οποίες δηλώνεται η δύναμη του έρωτα στο ποίημα "ΣΒΗΣΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΟΥ..." του Ράινερ Μαρία Ρίλκε. Ποια χαρακτηριστικά του έρωτα αποκαλύπτονται μέσα από αυτές;
Ράινερ Μαρία Ρίλκε, ΣΒΗΣΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΟΥ...
Σβήσε τα μάτια μου· μπορώ να σε κοιτάζω,
τ' αυτιά μου σφράγισέ τα, να σ' ακούω μπορώ.
Χωρίς τα πόδια μου μπορώ να 'ρθω σ' εσένα,
και δίχως στόμα, θα μπορώ να σε παρακαλώ.
Κόψε τα χέρια μου, θα σε σφιχταγκαλιάζω,
σαν να ήταν χέρια, όμοια καλά, με την καρδιά.
Σταμάτησέ μου την καρδιά, και θα καρδιοχτυπώ
με το κεφάλι.
Κι αν κάμεις το κεφάλι μου σύντριμμα, στάχτη, εγώ
μέσα στο αίμα μου θα σ' έχω πάλι.
μτφρ. Κωστής Παλαμάς

Μονάδες 20

2006
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Ρίτσος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (στ. 35-73)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, όπως και οι περισσότερες συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης του Γιάννη Ρίτσου, έχει χαρακτήρα θεατρικό. Να επισημάνετε στο κείμενο που σας δόθηκε τρία στοιχεία που τεκμηριώνουν τη θέση αυτή.

Μονάδες 15

2. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι: "Ο χρόνος [...] στη Σονάτα του Σεληνόφωτος [...] με το προσωπείο της φθοράς και του θανάτου επενεργεί καταλυτικά σε όλη τη διάρκεια της ποιητικής-σκηνικής δράσης". Να επισημάνετε στο κείμενο που σας δόθηκε τέσσερις σχετικές αναφορές και να τις σχολιάσετε.

Μονάδες 20

3. Να επισημάνετε στο κείμενο που σας δόθηκε τις εικόνες, οι οποίες περιγράφουν τη γυναίκα της Σονάτας και να τις σχολιάσετε.

Μονάδες 20

4. Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται στον έρωτα,
μονάχος στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί.
'Αφησέ με νάρθω μαζί σου.
Να σχολιάσετε το παραπάνω απόσπασμα σε δύο παραγράφους.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το κείμενο που σας δόθηκε από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος με το παρακάτω απόσπασμα από την Ελένη του Γιάννη Ρίτσου (και αυτή η ποιητική σύνθεση ανήκει στη συλλογή Τέταρτη Διάσταση).
Γιάννης Ρίτσος, Ελένη
Σε τούτο το σπίτι ο αγέρας έχει γίνει βαρύς κι ανεξήγητος, ίσως
από τη φυσικότητα της παρουσίας των νεκρών. Μια κασέλα
ανοίγει μόνη της, βγαίνουν παλιά φορέματα, θροΐζουν, στήνονται όρθια,
σεργιανούν σιγανά· δυο χρυσά κρόσια μένουν στο χαλί· Ένα παραπέτασμα
παραμερίζει· -δε φαίνεται κανείς- κι όμως είναι· ένα τσιγάρο
καίγεται μόνο του μες στο σταχτοδοχείο με μικρές διακοπές· -εκείνος
που τόχει αφήσει εκεί, βρίσκεται στ' άλλο δωμάτιο, σαν κάπως αδέξιος,
με την πλάτη γυρισμένη, κοιτώντας στον τοίχο, πιθανόν μιαν αράχνη
ή μια κηλίδα υγρασίας, -έτσι προς τον τοίχο, για να μην ξεχωρίζει
το σκοτεινό βαθούλωμα κάτω από τα προτεταμένα ζυγωματικά του.
Οι νεκροί πια δε μας πονούν, -κ' είναι παράξενο- δεν είναι;
Όχι για κείνους τόσο, όσο για μας, -αυτή η ουδέτερη οικειότητά τους
μ' έναν χώρο που τους έχει αρνηθεί και που αυτοί δε συνεισφέρουν
στα έξοδα της συντήρησής του είτε στην έγνοια της φθοράς του,
αυτοί, συντελεσμένοι κι αμετάβλητοι, μόνον σαν κάπως πιο μεγάλοι.

Μονάδες 20

2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (απόσπασμα: Έφτασε το Μπαϊράμι ... την αδελφή μου και βλέπουμε. σ.221-224)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. "Έργο φιλειρηνικό και βαθιά αντιπολεμικό, η Ιστορία ενός αιχμαλώτου αντιμετωπίζει [...] τον πόλεμο όχι στην επική, ηρωική του διάσταση, αλλά ως βασικό υπεύθυνο της απώλειας χιλιάδων ατόμων και του εξευτελισμού της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Παράλληλα, αναδεικνύει κάτι βαθύτερο και πιο ουσιαστικό, την παγκόσμια συναδέλφωση, πρόθεση την οποία άλλωστε ο συγγραφέας δηλώνει στην προμετωπίδα: "Αφιερώνεται στα κοινά μαρτύρια των λαών"." Να εντοπίσετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε από το διήγημα του Στρατή Δούκα Ιστορία ενός αιχμαλώτου τρία (3) στοιχεία, τα οποία δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως αντιπροσωπευτικού έργου της αντιπολεμικής πεζογραφίας μας.

Μονάδες 15

2. Να επισημάνετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε δύο (2) αφηγηματικές τεχνικές και να τις σχολιάσετε.

Μονάδες 20

3. "Η Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα είναι ένα σύντομο πεζογράφημα που μας αφηγείται σε ύφος πυκνό, περιεκτικό, απλό και απέριττο την ιστορία ενός αιχμαλώτου της Μικρασιατικής καταστροφής και κυρίως τις περιπέτειες της διαφυγής του. Ο αστόλιστος και πυκνός τρόπος της έκφρασης και του ύφους θυμίζει κάπως Μακρυγιάννη." Απόστολος Σαχίνης, Αγγλοελλ. Επιθεώρηση, Δεκ. 1951. Να προσδιορίσετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε από το διήγημα του Στρατή Δούκα Ιστορία ενός αιχμαλώτου χαρακτηριστικά του ύφους, τα οποία επιβεβαιώνουν την παραπάνω άποψη.

Μονάδες 20

4. "Παντού ήταν όμορφα στολισμένα ...Έχασα το κουράγιο μου." [σ. 222] Να σχολιάσετε σε μία (1) ή δύο (2) παραγράφους τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ήρωας, όπως αυτή περιγράφεται στο παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα που σας δόθηκε από το διήγημα του Στρατή Δούκα Ιστορία ενός αιχμαλώτου με το παρακάτω απόσπασμα από το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου Ματωμένα Χώματα.
Ξημέρωμα Κυριακή, καθώς ο πατέρας έφυγε για δουλειές στ' Αϊντίνι, βρήκα την ευκαιρία ν' ανέβω στο βουνό ν' ανταμώσω το Σεφκιέτ και να του φέρω το χαμπέρι¹ του μισεμού² μου. Με τούτο το βοσκόπουλο είχα μιαν αξέχαστη φιλία. Στις διακοπές του Πάσχα, σαν ανέβαινα κι εγώ με τα πρόβατα στο βουνό, τον παράσερνα στα πιο τρελά παιχνίδια. Σκαρφαλώναμε σε ψηλές απάτητες κορφές, ψάχναμε γι' αετοφωλιές και για κρυφές σπηλιές, κολυμπούσαμε σε ποτάμια. Όταν μας έβρισκε καμιά μπόρα και βλέπαμε τα δέντρα να δέρνουνται με τη βροχή, ξαμολιόμαστε κι εμείς μέσα στο δάσος και τρέχαμε, με γυμνό το στήθος, μεθυσμένοι από μιαν αλλόκοτη χαρά που βίτζιζε³ τις αισθήσεις μας. Σα μας πότιζε το νερό ίσαμε το κόκαλο, μαζευόμαστε στη σπηλιά όπου φυλάγαμε το κοπάδι· ανάβαμε φωτιά· κολατσίζαμε. Τότες κράταγα στα χέρια μου τη φαντασία
του Σεφκιέτ· την έπλαθα, όπως με το ζυμάρι πλάθεις τα Λαζαράκια. Στην Ανάσταση τον κατέβαζα στον Κιρκιντζέ! Χαιρότανε να βλέπει τη νύχτα τα κεριά να στραφταλίζουνε σαν αστράκια, ν' ακούει το Χριστός Ανέστη και της καμπάνας το ξεσηκωτικό μελωδικό κάλεσμα, να ρίχνει μαζί μας τράκα τρούκες και να τρώει στο τραπέζι μας τη μοσχοβολιστή αυγοκομμένη μαγειρίτσα της μάνας μου.
_____________________
1 χ α μ π έ ρ ι· είδηση.
2 μ ι σ ε μ ό ς· αναχώρηση.
3 β ι τ ζ ί ζ ω· ερεθίζω, μαστιγώνω.

Διδώ Σωτηρίου, Ματωμένα Χώματα, Αθήνα 1983, σ. 29

Μονάδες 20

2007
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Διονύσιος Σολωμός, Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ (4 [21.] - 5 [22.] στ. 20, σελ. 20-24) 
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1. αναγαλλιάζω = αισθάνομαι υπερβολική ευχαρίστηση
2. χωρίς να το σουφρώνει = χωρίς καν να ρυτιδώνει
3. ανάερα = σαν να στέκεται στον αέρα
4. ανεί = ανοίγει
5. ρείθρα = υδάτινα ρεύματα
6. πετροκαλαμίθρα = είδος πρωτόγονης μαγνητικής βελόνας από καλάμι, δείκτης πυξίδας, αλεξικέραυνο
7. κάν - κάνε = είτε-είτε
8. αστοχισμένη = ξεχασμένη
9. οχ = από
10. πάρεξ = εκτός
11. αλιά = αλοίμονο
12. ραντίδα = σταγόνα
13. ζαλεύουν = βαραίνουν από κούραση
14. φρενίτης = έξω φρενών, ταραγμένος
15. εκροτούσαμε = συγκροτούσαμε, συνάπταμε
 
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Από ποια ιστορικά γεγονότα εμπνεύσθηκε ο Δ. Σολωμός την ποιητική του σύνθεση Ο ΚΡΗΤΙΚΟΣ; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με αναφορές μέσα από το κείμενο που σας δόθηκε.

Μονάδες 15

 2. α. Να σχολιάσετε τη στιχουργική του ποιήματος (μέτρο [μονάδες 4], ομοιοκαταληξία [μονάδες 4], και επιδράσεις που έχει δεχθεί ο Δ. Σολωμός σε σχέση με τη στιχουργική [μονάδες 6]).

 Μονάδες 14

β. Η γλώσσα του Δ. Σολωμού είναι ένα κράμα δημοτικών, λόγιων και ιδιωματικών στοιχείων. Να γράψετε δύο (2) παραδείγματα για κάθε στοιχείο.

Μονάδες 6

 3. Στο κείμενο που σας δόθηκε υπάρχουν πολλές εικόνες, παρομοιώσεις, μεταφορές, προσωποποιήσεις. Να γράψετε δύο (2) παραδείγματα από την κάθε κατηγορία.

 Μονάδες 20

4. Με βάση τους στίχους 13-18 του αποσπάσματος 4 [21.], «έλεγα ... προβαίνει», να δώσετε δύο (2) ερμηνείες της φεγγαροντυμένης σε δύο (2) παραγράφους.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε το απόσπασμα 4 [21.] από τον ΚΡΗΤΙΚΟ του Δ. Σολωμού με το παρακάτω απόσπασμα από τα Αιθιοπικά του Ηλιοδώρου ως προς το περιεχόμενο.

Ηλιόδωρος, Αιθιοπικά 2.1-6

1 Ήδη πλησίαζαν το πλοίο και τα πτώματα, όταν είδαν ένα θέαμα ακόμα πιο παράξενο. Μια κόρη καθόταν πάνω σ' ένα βράχο, όμορφη τόσο που θα την έλεγες θεά, βαθιά πονεμένη για το κακό κι όμως μ' έναν αέρα ευγένειας και περηφάνιας.
 2 Φορούσε δάφνινο στεφάνι στο κεφάλι και είχε στον ώμο κρεμασμένη μια φαρέτρα·¹το αριστερό της μπράτσο ακουμπούσε στο τόξο, ενώ το χέρι της κρεμόταν χαλαρό. Με τον αγκώνα του άλλου χεριού ακουμπισμένο στον δεξιό μηρό της και με το πρόσωπο αφημένο στην παλάμη, πότε έσκυβε να κοιτάξει έναν νέο που κειτόταν μπροστά της και πότε σήκωνε το κεφάλι για να κοιτάξει ολόγυρα.
 3 Ο δε νέος φαινόταν μεν σοβαρά τραυματισμένος και σαν μόλις να συνερχόταν από τον βαθύ ύπνο του παρ' ολίγον θανάτου του, αλλ' ακόμα κι έτσι άνθιζε η αρρενωπή ομορφιά του και το πορφυρό αίμα που κυλούσε ποτάμι στα μάγουλά του έκανε να λάμπει ακόμα περισσότερο η λευκότητα του προσώπου του. Ο πόνος βάραινε τα βλέφαρά του, αλλά η όψη της κόρης τον έκανε να σηκώνει το βλέμμα σ' αυτήν και το μόνο που ανάγκαζε τα μάτια του να  βλέπουν ήταν ότι έβλεπαν εκείνην.
4 Καθώς σιγά σιγά ξαναρχόταν στη ζωή, στέναξε βαθιά και ψιθύρισε αδύναμα λέγοντας «Γλυκιά μου, στ' αλήθεια έχεις σωθεί ή μήπως, θύμα του πολέμου κι εσύ, δεν στέργεις² ούτε και νεκρή να αποσπαστείς από μένα και η ψυχή σου σαν φάντασμα με ακολουθεί στη δυστυχία μου;» Και η κόρη «Από σένα» είπε, «εξαρτάται η σωτηρία μου και ο χαμός μου· το βλέπεις αυτό;» και δείχνοντας ένα ξίφος πάνω στο γόνατό της, «ώς τώρα», είπε, «έμεινε αργό γιατί η αναπνοή σου το συγκρατούσε».
5 Και με τα λόγια αυτά εκείνη μεν τινάχτηκε από το βράχο, οι δε ληστές που στέκονταν στο λόφο, σαν να τους χτύπησε στη θέα της κεραυνός, έτρεξαν θαμπωμένοι και περίτρομοι να κρυφτούν άλλος κάτω από άλλο θάμνο· πιο μεγάλη ακόμα και πιο θεϊκή φάνταζε τώρα που ήταν όρθια, καθώς τα βέλη βρόντησαν στην ξαφνική κίνησή της, το χρυσοΰφαντο φόρεμά της άστραφτε στον ήλιο και τα μαλλιά της, λυτά κάτω από το βακχικό στεφάνι, κατρακυλούσαν ως τη μέση της σχεδόν.
6 Μα περισσότερο απ' όσα έβλεπαν τους τρόμαζε η άγνοια για όσα γίνονταν· άλλοι απ' αυτούς νόμιζαν πως είναι κάποια θεά, η 'Αρτεμη ή η εντόπια Ίσις, άλλοι την περνούσαν για ιέρεια που είχε καταληφθεί από θεϊκή μανία και είχε διαπράξει όλο εκείνο το φονικό. Αυτά έβαζαν εκείνοι με το νου τους, αλλά δεν γνώριζαν ακόμα την αλήθεια. Και η κόρη χύθηκε ξαφνικά πάνω στο κορμί του νέου, τον έσφιγγε στην αγκαλιά της και τον καταφιλούσε, του σκούπιζε τα αίματα, στέναζε και δεν πίστευε πως ήταν ζωντανός.
______________________________
¹φαρέτρα = δερμάτινη θήκη στην οποία τοποθετούσαν οι τοξότες τα βέλη τους
²στέργω = δέχομαι, συναινώ

Ανθολογία Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, τ. 3, Αθήνα 2002²: ΟΕΔΒ, μτφ. Αλόη Σιδέρη, σσ. 355, 357

Μονάδες 20

2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Μίλτος Σαχτούρης, Ο Ελεγκτής (σ. 78)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη συχνά παραπέμπει στα σκοτεινά μεταπολεμικά-μετεμφυλιακά χρόνια. Να βρείτε τρεις (3) εικόνες του ποιήματος που παραπέμπουν σε αυτήν τη δύσκολη εποχή.

Μονάδες 15

2. Ο Λίνος Πολίτης αναφερόμενος στην ποίηση του Μίλτου Σαχτούρη επισημαίνει ότι χαρακτηρίζεται από "... μια υπαρξιακή θλίψη που εκφράζεται κατά προτίμηση με παραβολές και μικρούς μύθους ακόμα και με αινιγματικά σύμβολα και εικόνες, που φτάνουν ως το αλλόκοτο, το τρομακτικό και το παραμορφωμένο" (Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 19854, σελ. 340). Επιβεβαιώνεται αυτή η άποψη μέσα από το ποίημα; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 20

3. Τα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη διακρίνονται για την απλή γλώσσα και το λιτό λεξιλόγιό τους. Ποια μέρη του λόγου κατέχουν κυρίαρχη θέση στο συγκεκριμένο ποίημα και ποιος είναι ο ρόλος τους;

Μονάδες 20

4. Τι συμβολίζει "ο ουρανός" στο ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη Ο Ελεγκτής; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε μια (1) παράγραφο 100-130 λέξεων.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη Ο Ελεγκτής και το παρακάτω ποίημα του Λευτέρη Πούλιου.
Λευτέρης Πούλιος, Το διπλανό δωμάτιο, αρ. 18
 
Μπαλώνω τα φτερά μου
για μια πτήση στο καθαρό φως.
Σκέψεις σαν ακόρεστος τίγρης.
Η καρδιά μου μες στη μιζέρια,
Παλμοί του ουρανού πριν το χάραμα.
Με σκάβει ο πόνος
κι η πίκρα της ζωής με διώχνει.

Μονάδες 20

2008
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (απόσπασμα: Στην καταστροφή της Σμύρνης, ...και σα φτάσαμε κοντά ρίχτηκαν επάνω μας ... σ . 187-189)
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1. λεφούσι·. ασύντακτο πλήθος.
2. Φράγγοι· Γάλλοι, γενικά οι Ευρωπαίοι.
3. Χαφούζης· Τούρκος που γνωρίζει να απαγγέλλει το Κοράνι.
4. ασκέρ-αγάς· αξιωματικός.
5. κιτάπι· εδώ: το ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων, το Κοράνι.
6. εφές· ο εφέντης, το παλικάρι, ο άξιος και ικανός.

Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Σε ποιο ιστορικό πλαίσιο εντάσσεται η Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα; (μονάδες 6) Να τεκμηριώσετε την άποψή σας δίνοντας τρία (3) στοιχεία μέσα από το κείμενο (μονάδες 9).

Μονάδες 15

2. Έχει επισημανθεί ότι το βασικότερο γνώρισμα της Ιστορίας ενός αιχμαλώτου, που έχει καταξιώσει το έργο στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού, είναι το ύφος του. Να αναφέρετε τέσσερα (4) γνωρίσματα ύφους στο συγκεκριμένο απόσπασμα (μονάδες 8), δίνοντας δύο (2) παραδείγματα για το καθένα (μονάδες 12).

Μονάδες 20

3. Στην Ιστορία ενός αιχμαλώτου, διακρίνονται κάποιες μεμονωμένες στιγμές συμπόνιας και ανθρωπιάς από τους Τούρκους προς τους αιχμαλώτους. Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη με δύο (2) παραδείγματα από το απόσπασμα που σας δόθηκε.

Μονάδες 20

4. «Εκεί, το τουρκομάνι που μας περίμενε, σαν το λεφούσι έπεσε επάνω μας: τραπέζια, καρέκλες, ποτήρια, ό,τι έβρισκαν μπροστά τους μας πετούσαν απ' όλες τις μεριές. Ήταν και ναύτες Φράγγοι μαζί τους στα καφενεία κι έκαναν χάζι με μας». Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος σε δύο (2) παραγράφους (120-140 λέξεις).

Μονάδες 25

5. Να εντοπίσετε ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο μεταξύ του αποσπάσματος που σας δόθηκε από την Ιστορία ενός αιχμαλώτου του Στρατή Δούκα και του παρακάτω κειμένου από τα Ματωμένα Χώματα της Διδώς Σωτηρίου.

Μονάδες 20

Ματωμένα Χώματα
(απόσπασμα)
Μπήκαμε σε μια φάλαγγα, δυο χιλιάδες άντρες και ξεκινήσαμε για την αιχμαλωσία. Μας παραδώσανε δίχως καταστάσεις στο απόσπασμα που θα μας πήγαινε στη Μαγνησιά. Υποψιαστήκαμε πως μόλις βγούμε παραόξω θα μας ξεκάνουνε. Το κακό άρχισε μέσα στα σοκάκια της Σμύρνης. Δεν προλάβαμε να ξεκινήσουμε κι ένας κόσμος εξαγριωμένος, διψασμένος για εκδίκηση, έπεσε πάνω μας με ξύλα, πέτρες, σίδερα.
-Βούρ, Βούρ, κεραταλάρ!
Απ' τα μπαλκόνια πετούσανε μπουκάλες και δοχεία μ' ακαθαρσίες. Ίσαμε να φτάσουμε στο Μπασμάχανε, πενήντα πέσανε νεκροί. Τους πληγωμένους τους τραβούσανε πέρα απ' τη γραμμή οι ίδιοι οι φύλακες και τους λέγανε ειρωνικά:
-Ώχου! ώχου, τους καημένους! Ελάτε να σας πάμε στο νοσοκομείο...
Και τους σκοτώνανε! Όσοι καταφέραμε και βγήκαμε ζωντανοί από τη Σμύρνη είπαμε «Δόξα σοι ο Θεός! Γλιτώσαμε...» Βιαστήκαμε. Παραόξω μας περιμένανε τα χειρότερα. Τα τουρκοχώρια, μόλις μας παίρνανε χαμπάρι, κατεβαίνανε στη δημοσιά να πάρουν εκδίκηση. Ο κάθε Τούρκος φώναζε σαν μανιακός:
-Εμένα μου σκοτώσανε το παιδί!
-Εμένα τη γυναίκα!
-Εμένα κάψανε το σπίτι μου!
Αρπάξανε από την τετράδα μας το Λύσαντρο, δάσκαλο απ' τα μέρη του Πόντου, του σκίσανε την κοιλιά με μια μαχαιριά, τον βάλανε και βάδιζε κρατώντας τ' άντερά του στα χέρια! Τον κατηγόρησε ένας γέρος, που τα τσίμπλικα μάτια του δεν καταλάβαινες αν ήταν ανοιχτά ή κλειστά.
-Να, αυτός είναι! Αυτός, και τον έδειχνε με το δάχτυλο.
Δυο τσέτες¹ χίμηξαν πάνω του.
-Όχι, δεν είμαι εγώ. Δεν μπορεί να λέει εμένα! φώναξε ο Λύσαντρος, που δεν ήξερε ούτε το γέρο ούτε γιατί τον κατηγορούσε. Οι τσέτες τον χτυπούσανε με μανία, όπως χτυπάς ένα κούτσουρο που δε λέει να σπάσει.
________________
1. τσέτες. Τούρκοι άτακτοι στρατιώτες, μέλη αντάρτικων μονάδων που πολέμησαν εναντίον του ελληνικού στρατού κατά τη μικρασιατική εκστρατεία.
2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Ρίτσος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (απόσπασμα: στ. 1- 44)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Στη Σονάτα του Σεληνόφωτος συναντάμε ορισμένα από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της ποίησης του Γ. Ρίτσου, όπως η θεατρικότητα, ο λυρισμός και η χρήση αντιθέσεων. Να δώσετε μέσα από το συγκεκριμένο απόσπασμα δύο παραδείγματα για το καθένα.

Μονάδες 15

Β1. Να βρείτε τέσσερις εικόνες με τις οποίες αποδίδεται η φθορά του σπιτιού στο απόσπασμα που σας δόθηκε (μονάδες 8) και να τις σχολιάσετε (μονάδες 12).

Μονάδες 20

Β2. Να βρείτε τέσσερα σύμβολα στο απόσπασμα που σας δόθηκε (μονάδες 8) και να τα αναλύσετε (μονάδες 12).

Μονάδες 20

Γ. «...κ' έτσι σφιγμένος μες στους μυώνες του γαλάζιου αγέρα,
μέσα στα ρωμαλέα νεύρα του ύψους,
δεν έχει σημασία αν φεύγεις ή αν γυρίζεις
κι ούτε έχει σημασία που ασπρίσαν τα μαλλιά μου,
(δεν είναι τούτο η λύπη μου - λύπη μου
είναι που δεν ασπρίζει κ' η καρδιά μου).
'Αφησέ με να 'ρθω μαζί σου».
Να σχολιάσετε τους παραπάνω στίχους σε δύο παραγράφους (130-150 λέξεις).

Μονάδες 25

Δ. Να εντοπίσετε ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο μεταξύ του αποσπάσματος που σας δόθηκε από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος και του παρακάτω ποιήματος του Γ. Θέμελη.

Μονάδες 20

Γ. Θέμελης ['Ατιτλο]
Είπα ν' αφήσω αυτό το πεθαμένο σπίτι
Να πάω να κατοικήσω επάνω στη θάλασσα
Σκιές το κατοικούν ξεχασμένες φωνές
εξαρθρωμένες κούκλες ανεβοκατεβαίνουν τις σκάλες

Το παράθυρο γέρνει γυμνό μέσα στη νύχτα
Όλα τα τζάμια έχουν πέσει
Κομμάτια από γυαλί πάνω στη σκόνη

Και μένω κι αγωνίζομαι να βρω τη σκιά μου
Ίχνος από παλιό λησμονημένον ήλιο
                                                               («Γυμνό Παράθυρο»,1945)
Η ελληνική ποίηση, Νεωτερικοί ποιητές του Μεσοπολέμου,
επιμέλεια Αλ. Αργυρίου, εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1979, σελ. 287.
2009
1. Ιούνιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Όνειρο στο κύμα (απόσπασμα: Την ανεγνώρισα [σ. 171] - κολυμβά [σ. 171]. [...] Δεν δύναμαι να είπω [σ. 174] - το ίδιον το όνειρόν του [σ. 177].
Β΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Τα διηγήματα του Παπαδιαμάντη έχουν χαρακτηρισθεί, εκτός των άλλων, και ως ψυχογραφικά. Να αναφέρετε τρία (3) παραδείγματα μέσα από το απόσπασμα που σας δόθηκε, τα οποία επιβεβαιώνουν ότι το "Όνειρο στο κύμα" μπορεί να θεωρηθεί και ψυχογραφικό διήγημα.

Μονάδες 15

Β1. Να επισημάνετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε τέσσερα (4) εκφραστικά μέσα και να σολιάσετε τον ρόλο τους μέσα στο κείμενο.

Μονάδες 20

Β2. "Πρώτα πρώτα (ο Παπαδιαμάντης) είναι ο συγγραφέας του ανοιχτού χώρου. Τοποθετεί τα δρώμενα μέσα σ' αυτόν τον εξωτερικό χώρο, τη φύση". (Κυριάκος Πλησής, Προσεγγίσεις: Λογοτεχνικά Δοκίμια για 12 Νεοέλληνες Συγγραφείς). Να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη αναφέροντας τέσσερις (4) συγκεκριμένες δράσεις από το κείμενο που σας δόθηκε.

Μονάδες 20

Γ." Ήτον όνειρον, πλάνη γοητεία. Και οπότε διέφερεν από όλας τα ιδιοτελείς περιπτύξεις, από όλας τας λυκοφιλίας και τους κυνέρωτας του κόσμου η εκλεκτή, η αιθέριος εκείνη επαφή! Δεν ήτο βάρος εκείνο, το φορτίον το ευάγκαλον, αλλ' ήτο ανακούφισις και αναψυχή". Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του παραπάνω αποσπάσματος σε δύο παραγράφους (120-140 λέξεις).

Μονάδες 25

Δ. Να εντοπίσετε ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο μεταξύ του αποσπάσματος που σας δόθηκε από το διήγημα " Όνειρο στο κύμα" και του παρακάτω αποσπάσματος από το διήγημα του Παπαδιαμάντη "Έρως-Ήρως".
«Ο Γιωργής θα εγλύτωνε την Αρχόντω κολυμβών. "Κ' εσένα να γλυτώσω, κορμί μ' αγγελικό". [...] Να δράξη την Αρχόντω από τον βραχίονα... από την μασχάλην... όχι, από την μέσην. Και έπλεεν ήδη, έπλεε κ' εκολυμβούσε μαζί της. Δια μιαν φοράν ας γίνη γλυκιά η πικρή και αλμυρά θάλασσα.
Έφευγεν, έφευγεν ως δελφίνι, εφύσα κ' εξέρνα το νερόν ως φάλαινα, και προέβαλλε κοπτερόν τον βραχίονα ως ξιφίας. Έπλεε με τον δεξιόν βραχίονα, κ' εσφιχταγκάλιαζε την νέαν με τον αριστερόν. 'Ανω την κεφαλήν της, άνω. Ν' αναπνέη το δακτυλιδένιο στοματάκι της... "Μη φοβάσαι, αγάπη μου!" Και μικρόν κατά μικρόν θα εξετοπίζετο οργυιάς και οργυιάς... θα εζύγωνε, θα επλησίαζεν εις την ξηράν. "Τώρα, τώρα, εφτάσαμε, ψυχή μου". Κανέν δυστύχημα δεν έμελλε να συμβή. Όλος ο κόσμος θα εσώζετο. "Εζαλίσθης, ψυχή μου; Όλα καλά τώρα. Επνίγη κανείς; Όχι, αφού εγλύτωσες συ". Ω, πώς θα έπεφταν αφανισμένοι, μισοπνιγμένοι, στάζοντες θάλασσαν, επάνω εις την άμμον. Αναπλασμένοι και αναβαπτισμένοι. Νέος Αδάμ και νέα Εύα, φέροντες τους χιτώνας θαλασσοβρεγμένους κολλητά εις την επιδερμίδα των, περισσότερον παρά γυμνοί.
"Εκεί εις τον βράχον είναι μία σπηλιά. Ύπαγε εκεί μέσα, φιλτάτη μου, ν' αλλάξης". Εκείνη, αν είχε δύναμιν να τον ακούη, θα τον εκοίταζε κατάπληκτος. Ν' αλλάξη με τι; "Να στεγνώσης, θα σου φέρω εγώ φύλλα, απ' όλα τα δένδρα του δάσους, αγάπη μου, να σκεπασθής".»
2. Ιούλιος
Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κική Δημουλά, Ο Πληθυντικός αριθμός, σ. 95
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Στην ποίηση της Κικής Δημουλά είναι διάχυτη η υπαρξιακή αγωνία. Να τεκμηριώσετε την άποψη αυτή, αντλώντας στοιχεία από τη δεύτερη στροφή του ποιήματος.

Μονάδες 15

Β1. Βασικό στοιχείο της γραφής της Κικής Δημουλά είναι το παιχνίδι με τις αμφισημίες των λέξεων. Να εντοπίσετε πέντε (5) αμφίσημες λέξεις του ποιήματος.

Μονάδες 20

Β2. Σύμφωνα με τον Τάσο Κόρφη «...η γλώσσα της Κικής Δημουλά επιβάλλεται με την αμεσότητα, τη λιτότητα και την ουσιαστικότητά της». Με ποια εκφραστικά μέσα επιτυγχάνεται αυτό το αποτέλεσμα στο συγκεκριμένο ποίημα; Να επισημάνετε τέσσερα (4) απ' αυτά.

Μονάδες 20

Γ. Ο έρωτας,
όνομα ουσιαστικόν,
πολύ ουσιαστικόν,
ενικού αριθμού,
γένους ούτε θηλυκού ούτε αρσενικού,
γένους ανυπεράσπιστου.

Να σχολιάσετε το περιεχόμενο των παραπάνω στίχων σε δύο παραγράφους.

Μονάδες 25

Δ. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το ποίημα της Κικής Δημουλά που σας δόθηκε, με το παρακάτω ποίημα «Γκρίζα» του Κωνσταντίνου Καβάφη.

Μονάδες 20

ΓΚΡΙΖΑ
Κυττάζοντας ένα οπάλλιο μισό γκρίζο
θυμήθηκα δυο ωραία γκρίζα μάτια
που είδα· θάναι είκοσι χρόνια πρίν ...
............................................................
Για έναν μήνα αγαπηθήκαμε.
Έπειτα έφυγε, θαρρώ στην Σμύρνη,
για να εργασθεί εκεί, και πια δεν ιδωθήκαμε.

Θ' ασχήμισαν -αν ζει- τα γκρίζα μάτια·
θα χάλασε τ' ωραίο πρόσωπο.

Μνήμη μου, φύλαξέ τα συ ως ήσαν.
Και, μνήμη, ό,τι μπορείς από τον έρωτά μου αυτόν,
ό,τι μπορείς φέρε με πίσω απόψι.

 (Κ. Π. Καβάφη Ποιήματα Α΄, Φιλολογική επιμέλεια Γ. Π. Σαββίδη, εκδόσεις Ίκαρος, σελίδα 88)
 

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΓΕΛ 2000 -2009

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ 

ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

2000

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Ρίτσος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (απόσπασμα σ. 35-49).
[πεζό, στ.1-14, 33-44, 215-228, πεζό]
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η "Σονάτα του Σεληνόφωτος", όπως και οι περισσότερες συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης, έχει στοιχεία θεατρικού έργου. Να τα εντοπίσετε στο απόσπασμα που σας δίνεται και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 15

2. Πώς λειτουργεί το φεγγάρι σε σχέση με τη γυναίκα και το χώρο, εσωτερικό και εξωτερικό, στον πρόλογο, στις δύο πρώτες στροφές (στίχοι 1-9) και στον επίλογο;

Μονάδες 20

3. Ποιος είναι ο συμβολισμός των πραγμάτων στους στίχους 37-43 (τούτο το σπίτι ... πολυθρόνα) και με ποια εκφραστικά μέσα δίνεται;

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε τη στάση του Νέου στον επίλογο.

Μονάδες 25

5. Σε ποια χαρακτηριστικά της πολιτείας δίνει έμφαση ο Γ. Ρίτσος στους στίχους 219-227 του κειμένου και σε ποια ο Γ. Γεραλής στο ποίημά του "Οι πολυάνθρωπες οι πολιτείες" που ακολουθεί.

Μονάδες 20

Γιώργος Γεραλής, Οι πολυάνθρωπες οι πολιτείες (απόσπασμα)

Οι πολυάνθρωπες οι πολιτείες
ωραίες το βράδυ,
μέσα σε λάμψεις πολύχρωμες
κανένα φως,
στο βουητό το αδιάκοπο
ήχος κανένας,
σε αναρίθμητα πρόσωπα
μορφή καμιά.
Ωραίες το βράδυ,
με την απέραντη μοναξιά
στο κινούμενο πλήθος,
πόση ξεκούραση,
μιλάς δε σ' ακούνε,
γνέφεις κι εκείνοι ονειρεύονται,
το ποτάμι κυλά
καθρεφτίζοντας άστρα διαλυμένα,
προσωπεία από τη μια
κι από την άλλην όχθη.
..............................................
Χέρια που δέρνονται μεθυσμένα,
μάτια ανεξερεύνητα, δεν τα προφταίνεις
κι οι συναντήσεις συμπτωματικές και δίχως
μιαν οποιαδήποτε συνέχεια, όπως
οι γνωριμίες στις κλινικές.

2001

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιώργος Ιωάννου, Το Γάλα (απόσπασμα: Γάλα έχω χρόνια...μπλαζέδες... σ. 252-254)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Η μαρτυρία, το βίωμα, η εξομολόγηση τροφοδοτούν τα κείμενα του Ιωάννου. Αφού μελετήσετε το απόσπασμα, να γράψετε ένα ενδεικτικό χωρίο για κάθε περίπτωση.

Μονάδες 15

2. Στο απόσπασμα, πού σας δίνεται, να εντοπίσετε τέσσερις διαφορετικές αφηγηματικές τεχνικές και να αναφέρετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 20

3. Η δομή του πεζογραφήματος του Γ. Ιωάννου θεωρείται στοιχειώδης σε αντίθεση με τους παλιότερους πεζογράφους. Να αναφέρετε τέσσερα στοιχεία του αποσπάσματος που τεκμηριώνουν τη θέση αυτή.

Μονάδες 20

4. "Θυμάμαι ένα σωρό γωνιές που είδα ανθρώπους να πέφτουν. Περνώντας τους ξαναφέρνω στη μνήμη μου λέγοντας μια ευχή. Αν ήμασταν άνθρωποι θα 'πρεπε σε μερικά έστω σημεία να υπάρχει κάτι, ένα σημάδι για μαρτυρία και υπενθύμιση". Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του παραπάνω χωρίου σε μία έως δύο παραγράφους.

Μονάδες 25

5. Πώς αντιμετωπίζεται η πείνα στο απόσπασμα του Γ. Ιωάννου και πώς στο απόσπασμα του Π. Γλέζου που ακολουθεί;
Πέτρος Γλέζος, Το διακοσάρι (απόσπασμα)
Περνούσαμε τις φριχτές ημέρες της σκλαβιάς. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί είχαν ρημάξει την ώρα, είχαν ρουφήξει κάθε ικμάδα της. Το πλήθος πεινούσε, γύριζε απελπισμένο στους δρόμους σαν πεινασμένο σκυλί. Όλη την ημέρα μακάβρια ηχούσε η φωνή της πείνας σε όλη την πόλη.
Το διαμέρισμα πού τώρα μέναμε ήταν ισόγειο, από τα παράθυρά του μπορούσαν να μας βλέπουν οι περαστικοί. Έτσι, φοβισμένα ματάκια μικρών παιδιών έσκυβαν και μας κοίταζαν, άπλωναν το χέρι προτείνοντας ένα δισκάκι για λίγο φαγητό, ένα ντενεκεδάκι για λίγο λαδάκι. Σχεδόν κάθε μεσημέρι η ίδια πονεμένη άγρια φωνή κάποιου μεγάλου ακουγόταν.
-Πεινάω, καλέ κυρίες μου, πεινάω!... Δομούτε, καλέ κυρίες μου, λίγο ψωμάκι. Δομούτε λίγο ψωμάκι...
Και φοβερό σπαραγμό αισθανθήκαμε κάποιο μεσημέρι, όταν ο αγαπητός μας νέος γιατρός ήρθε στο σπίτι μας, κρατώντας ένα μικρό φλιτζάνι, να ζητήσει δειλά δειλά λίγο λάδι.
-Η μητέρα πρήστηκε... Έπαθε αβιταμίνωση!...
Πεινούσαμε κι εμείς. Όμως κρατηθήκαμε με την βοήθεια του Θεού στη ζωή, εμείναμε σφιχτά ενωμένοι και στην πείνα και στο λίγο φαγάκι, πού εξοικονομούσαμε. Έτσι μπορούσαμε να κάνουμε ακόμη κι ένα μικρό πιατάκι κόλλυβο στη μνήμη της μητέρας και να το πάμε κάτω στο Τρίτο Νεκροταφείο, το νεκροταφείο της Κοκκινιάς, όπου χιλιάδες οι φτωχοί κάτοικοι της πολιτείας και οι παρεπίδημοι κοιμούνται τον αιώνιον.
Λοιπόν, ένα πρωινό βγαίνοντας από το Νεκροταφείο είδαμε να φεύγει απ' αυτό ένας χλομός αδύνατος νέος σέρνοντας παλιό κακοφτιαγμένο χειραμάξι. Κι όταν καλύτερα προσέξαμε, είδαμε με φρίκη μέσα στο χειραμάξι, διπλωμένη σχεδόν στα δύο, μεσόκοπη γυναίκα πεθαμένη. Ήταν ένας σκελετός, τα αραιά άσπρα μαλλιά της χύνονταν έξω από το χειραμάξι και τα λυμένα χέρια της κρεμασμένα κι αυτά έξω χτυπούσαν στις μεταλλικές ρόδες του χειραμαξιού και μαύριζαν.
Τρομάξαμε. Ένας Γερμανός στρατιώτης φωτογράφιζε το θέαμα.
-Πού πηγαίνεις, παιδί μου, την νεκρή; ερωτήσαμε κατάπληκτοι.
-Φεύγω, απάντησε, δεν την δέχονται εδώ. Κατοικούσε, λέει, σε περιφέρεια, στον Αιγάλεω, που δεν δικαιούται να θάβει τους νεκρούς του εδώ!...

Μονάδες 20

2. Ιούλιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κωνσταντίνου Καβάφη, "ΚΑΙΣΑΡΙΩΝ", σ. 59.
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Χαρακτηριστικά στοιχεία της ποίησης του Καβάφη είναι η πεζολογία, η παραστατικότητα και η λεπτή ειρωνεία. Να εντοπίσετε από τρία παραδείγματα των χαρακτηριστικών αυτών στο συγκεκριμένο ποίημα.

Μονάδες 15

2. Το ποίημα αποτελείται από τρία μέρη. Ποια είναι η λειτουργικότητα του κάθε μέρους;

Μονάδες 20

3. Ποιες ιδιοτυπίες παρατηρούνται στη στιχουργική και στη γλώσσα του ποιήματος Καισαρίων του Κ. Καβάφη;

Μονάδες 20

4. "Οι άφθονοι έπαινοι κ' η κολακείες εις όλους μοιάζουν". Να σχολιαστεί η φράση σε μία παράγραφο.

Μονάδες 25

5. Πώς η ποίηση συμπληρώνει τα κενά της ιστορίας στο ποίημα Καισαρίων του Κ. Καβάφη και πώς στο ποίημα Τα περασμένα του Μ. Δημάκη που ακολουθεί;

Μηνά Δημάκη, "ΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ"

Ιδού ο τάφος του Ετρούσκου πρίγκιπα
Που βρέθηκε
Χρόνια αμέτρητα καταχωνιασμένος στη γη
Ιδού το άρμα με το τιμόνι και τους τροχούς
Και λείψανα -κόκαλα από άλογα που το οδηγούσαν
Στην επίσημη εκφορά
Να τον ενταφιάσουν με τις πρέπουσες τιμές
Οι γυναίκες τον πλύναν με αρώματα
Του φόρεσαν την ωραιότερη πανοπλία του
Την περικεφαλαία με το λοφίο στ' όμορφο κεφάλι
Ορειχάλκινη πλάκα στο στήθος
Ασημοστολισμένη με κρίνα και γιασεμιά
Κι ολόκληρη την αρματωσιά του στο πλευρό του αποθέτουν
Λες θα μετέχει στους νεκρικούς αγώνες
Που για χάρη του δίνονται...
Ύστερα έρχεται η ποίηση
Ανασκάβοντας κι αυτή νεκροπόλεις
Συμπληρώνοντας τα κενά
Ετρούσκος ή Κνώσιος ή Αιγύπτιος
Οι αιώνες κυλούν
Περισώζοντας μνήμες
Ίχνη από τα περασμένα...

Μονάδες 20

2002

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (απόσπασμα: Από την κούραση πείνα δε νιώθαμε, [σελ.191]... δοξάζαμε το Θεό. [σελ.194])
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποιο είναι το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντάσσεται το απόσπασμα από το έργο του Στρατή Δούκα "Ιστορία ενός αιχμαλώτου"; (Μονάδες 7). Να δώσετε τέσσερα στοιχεία μέσα από το κείμενο με τα οποία να τεκμηριώνετε την άποψή σας (Μονάδες 8).

Μονάδες 15

2. Ποια είναι τα βασικά γνωρίσματα τα οποία συντελούν στο να διατηρηθεί η αμεσότητα και η ζωντάνια του αφηγηματικού προφορικού λόγου στο κείμενο του Στρατή Δούκα που σας έχει δοθεί; Να τεκμηριώσετε με παραδείγματα την άποψή σας.

Μονάδες 20

3. Σε ποιο πρόσωπο γίνεται η αφήγηση και γιατί έχει επιλεγεί αυτό;

Μονάδες 20

4. "Στο λόγο απάνω, έφεραν σε καλάθια κουραμάνες. Μας έβαλαν στο ζυγό, δίνοντας στους δυο νομάτους από μισή. Ύστερα μας άφησαν στο συντριβάνι να πιούμε νερό.
Εκείνη τη μέρα είχε έρθει άνθρωπος μεγάλος απ' το Αχμετλί, μας έλεγαν οι στρατιώτες, κι από δω κι εμπρός θα περάσετε καλά.
Το βράδυ μας έγδυσαν. Ό,τι είχαμε απάνω μας, δαχτυλίδια, ρολόγια, μας τα πήρανε. Ως και τα χρυσά δόντια μάς βγάλανε απ' το στόμα".
Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε δύο παραγράφους.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε το απόσπασμα του Στρατή Δούκα από την "Ιστορία ενός αιχμαλώτου" με το απόσπασμα του Ηλία Βενέζη από το "Νούμερο 31328" ως προς τη δίψα. Να εντοπίσετε τέσσερα κοινά σημεία σχετικά με αυτό το θέμα και να τα σχολιάσετε.

Μονάδες 20

Ηλίας Βενέζης, Το Νούμερο 31328 (απόσπασμα)

Ο ήλιος ανέβαινε καφτός, εχτρικά, χωρίς οίκτο. Μες στον Οχτώβρη ένας τέτοιος ήλιος! 'Αρχισε να μας καίη η δίψα. Η σκόνη κολλούσε στις γλώσσες, που μπαινόβγαιναν σαν κουρντισμένες. Φτύναμε να φύγη η πίκρα. Μα τα στόματα ήταν ξερά. Κι αν έβγαινε λίγο φτύμα, μετανοιώναμε ύστερα για την ογρή ουσία που αφήσαμε να ξοδευτεί.
- Νερό! Νερό!
- Τι; λέει ο αξιωματικός της συνοδείας.
- Σου! σου! (νερό) φωνάζαμε τούρκικα.
- Σου; Μάλιστα!
Κοντεύαμε σε μια πηγή. Μας κράτησαν καμιά εικοσαριά μέτρα αλάργα. Οι στρατιώτες πήγαιναν διαδοχικά, πίνανε, πότιζαν τ' άλογα, γεμίζαν τα παγούρια τους. Πίναν με τις χούφτες. Βλέπαμε το νερό που ξέφευγε και χυνόταν απ' τα στόματά τους. Όλα τα κορμιά γέρναν προς αυτή τη φευγαλέα καθαρή γραμμή που σκορπούσε καταγής. Ακούγαμε τον ήχο της. Τον ακούγαμε. Με μάτια γεμάτα πυρετό γέρναμε προς τα εκεί. Έτσι όπως γέρνουν τα διψασμένα δέντρα.
- ΄Ελεος!
Τίποτα! Μας κρατούσαν μακριά, κολλημένους στο θέαμα. 'Αφησαν μονάχα τις γυναίκες και το παιδάκι να παν να πιουν.
- Λυπηθήτε μας! Λυπηθήτε μας! φωνάζαμε.
Η γυναίκα του ρολογά γέμισε τις χούφτες νερό κ' έκαμε να το φέρη στον άντρα της. Σιγά. Κοιτάζαμε με μίσος αυτή τη χούφτα που πλησίαζε. Ένας στρατιώτης πάει από πίσω κλέφτικα, και ξαφνικά χώνει τα χέρια του κάτου απ' τις μασχάλες της γυναίκας. Τη γαργαλούσε. Αυτή κάνει μια προσπάθεια, λίγο ακόμα, να τρέξη, να σώση το νερό. Μα κι ο άλλος δώσ' του, δώσ' του τη γαργαλούσε. Κ' εκείνη δε βάσταξε. έμπηξε τα χάχανα. Λίγα μέτρα μπροστά μας. ΄Ανοιξε τα χέρια της να προφυλαχτά: Το νερό χύθηκε καταγής.
Ήρθε και σκορπίστηκε πλάι στον άντρα της σα λέσι¹. Αυτός, μ' αγκριλωμένα μτια που τ' αυλάκωνε ακόμα το όραμα, χίμηξε και της έγλειφε τα βρεμένα δάχτυλα ένα eνα, με λύσσα, σα να 'θελε να τα καταπιή.
_______________________
1 λέσι: πτώμα ζώου, ψοφίμι.

2003

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γεώργιος Βιζυηνός, Το αμάρτημα της μητρός μου (απόσπασμα: Όταν επανήλθον να καθίσω πλησίον της...Ύστερα όμως άρχισε να γίνεται σιγανός και συλλογισμένος. σ.147-150).
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Από πού αντλεί το αφηγηματικό υλικό του ο Γεώργιος Βιζυηνός και πώς το αξιοποιεί; (Μονάδες 9) Να αναφέρετε τρία σημεία του παραπάνω κειμένου, τα οποία τεκμηριώνουν τη θέση σας (Μονάδες 6).

Μονάδες 15

2. Να αναφέρετε, με παραδείγματα μέσα από το παραπάνω κείμενο, πέντε από τα βασικά χαρακτηριστικά της διηγηματογραφίας του Βιζυηνού.

Μονάδες 20

3. "Ο Βιζυηνός έχει την ικανότητα να διαγράφει αυθυπόστατους ανθρώπινους τύπους, επιμένοντας πολύ στη λεπτομερειακή απόδοση των ψυχικών καταστάσεων. Οι ήρωές του, ιδωμένοι με αγάπη, έχουν μια ειδική ευαισθησία, είναι ήρωες παθητικοί". (Γιώργος Παγανός, Η Νεοελληνική Πεζογραφία, τ. Α΄, Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1999). Να επαληθεύσετε την παραπάνω άποψη με στοιχεία από το απόσπασμα του Γ. Βιζυηνού.

Μονάδες 20

4. "- Το πλάκωσες, γυναίκα, το παιδί μου! - είπεν ο πατέρας σου, και τον επήραν τα δάκρυα. Τότε άρχισα εγώ να κλαίγω στα δυνατά και να ξεφωνίζω. Μα ο πατέρας σου έβαλε το χέρι του στο στόμα μου και - Σους! με είπε. Τι φωνάζεις έτσι, βρε βώδι; - Αυτό με το είπε. Θεός σχωρέσ' τονε. Τρία χρόνια είχαμε πανδρευμένοι, κακό λόγο δεν με είπε. Κ' εκείνη τη στιγμή με το είπε. - Ε; Τι φωνάζεις έτσι; Θέλεις να ξεσηκώσης τη γειτονιά, να πη ο κόσμος πως εμέθυσες κ' επλάκωσες το παιδί σου;".
Να σχολιάσετε σε δύο παραγράφους (130-150 λέξεις) τη στάση του πατέρα, όπως αυτή προκύπτει από το παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 25

5. Να γίνει συγκριτικός σχολιασμός του αποσπάσματος από "Το αμάρτημα της μητρός μου" του Γ. Βιζυηνού με το παρακάτω απόσπασμα από την "Αναφορά στον Γκρέκο" του Νίκου Καζαντζάκη όσον αφορά στη θέση της γυναίκας.

Μονάδες 20

Νίκος Καζαντζάκης, Αναφορά στον Γκρέκο, (απόσπασμα).

Μονάχα μια φορά θυμούμαι τη μητέρα μου να λάμπει παράξενα το μάτι της, να γελάει και να χαίρεται, σαν όταν θα 'ταν ανύπαντρη ή αρραβωνιασμένη. Πρωτομαγιά, είχαμε πάει σ' ένα χωριό, στη Φόδελε, γεμάτο νερά και περβόλια πορτοκαλιές, να κάμει ο πατέρας μου μια βάφτιση. Οπόταν, άξαφνα, σφοδρή νεροποντή ξέσπασε, γίνηκε ο ουρανός νερό κι άδειασε απάνω στη γης, κι αυτή κακάριζε, άνοιγε και δέχουνταν τ' αρσενικά νερά βαθιά στον κόρφο της. Είχαν μαζευτεί οι προύχοντες του χωριού, με τις γυναίκες τους και τις κόρες, στο μεγάλον οντά του κουμπάρου, η βροχή κι οι αστραπές έμπαιναν από τις χαραμάδες της πόρτας και των παραθυριών, ο αέρας μύριζε πορτοκάλι και χώμα. Και μπαινόβγαιναν τα τραταρίσματα, τα κρασιά, τα ρακιά κι οι μεζέδες, πήρε να βραδιάζει, άναψαν τα λυχνάρια, οι άντρες ήρθαν στο κέφι, οι γυναίκες οι χαμοβλεπούσες σήκωσαν τα μάτια κι άρχισαν να κακαρίζουν σαν τις πέρδικες· κι όξω από το σπίτι μούγκριζε ακόμα ο Θεός, πλήθαιναν οι βροντές, τα στενά δρομάκια του χωριού είχαν γίνει ποτάμια, κατρακυλούσαν οι πέτρες και χαχάριζαν, είχε γίνει ο Θεός νεροποντή κι αγκάλιαζε, πότιζε, κάρπιζε τη γης.
Κι ο κύρης στράφηκε στη μάνα μου, πρώτη φορά είδα να την κοιτάζει με τρυφεράδα, κι η φωνή του πρώτη φορά είχε γλυκάνει:
- Μαργή, της είπε, τραγούδηξε.
Της έδινε την άδεια, μπροστά σε τόσους άντρες, να τραγουδήσει· κι εγώ σηκώθηκα ανταρεμένος· δεν ξέρω γιατί, είχα θυμώσει· έκαμα να τρέξω στη μάνα μου, σα να 'θελα να την προστατέψω· μα ο κύρης με άγγιξε με το δάχτυλό του στον ώμο και με κάθισε κάτω. Κι η μάνα μου φάνηκε αγνώριστη, γυάλιζε το πρόσωπό της, σα να το αγκάλιαζαν όλες οι βροχές κι οι αστραπές, σήκωσε το λαιμό, και θυμούμαι τα μακριά κορακάτα μαλλιά της λύθηκαν ξαφνικά, της σκέπασαν τις πλάτες και κατέβηκαν ώς τα γοφιά της. Κι άρχισε ... τι φωνή ήταν εκείνη, βαθιά, γλυκιά, λίγο βραχνή, όλο πάθος· μεσόκλεισε τα μάτια της κατά τον κύρη και τραγούδησε μια μαντινάδα. Δε θα την ξεχάσω ποτέ τη μαντινάδα αυτή· τότε δεν κατάλαβα γιατί την είπε, για ποιον την είπε· αργότερα, σα μεγάλωσα, κατάλαβα. Τραγουδούσε με τη γλυκιά, γεμάτη συγκρατημένο πάθος φωνή της και κοίταζε τον πατέρα:
Θαμάζουμαι όταν περπατείς πώς δεν ανθούν οι ρούγες
και πώς δε γίνεσαι αϊτός με τις χρυσές φτερούγες!
Γύρισα πέρα τα μάτια, να μη βλέπω τον κύρη, να μη βλέπω τη μάνα, πήγα στο παραθύρι κι ακούμπησα το κούτελό μου στο τζάμι κι έβλεπα τη βροχή να πέφτει και να τρώει τα χώματα.

2. Ιούλιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Όνειρο στο κύμα (απόσπασμα: Την ανεγνώρισα πάραυτα... και να φύγω, να φύγω τον πειρασμόν!... σ.171-174)
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Ποια είναι η σχέση της πεζογραφίας του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη με τον ευρωπαϊκό ρομαντισμό (Μονάδες 9).
Να αναφέρετε τέσσερα (4) σημεία του κειμένου που σας δόθηκε, τα οποία επιβεβαιώνουν τη θέση σας (Μονάδες 6).

Μονάδες 15

2. Ποια από τα χαρακτηριστικά της γλώσσας και του ύφους του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη εντοπίζετε στο απόσπασμα που σας δόθηκε;

Μονάδες 20

3. Να εντοπίσετε τέσσερα (4) διαφορετικά εκφραστικά μέσα με τα οποία ο συγγραφέας ζωντανεύει το "όνειρο στο κύμα".

Μονάδες 20

4. "Δεν δύναμαι ... το πλέον εις το κύμα". Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο (100-120 λέξεις) το απόσπασμα.

Μονάδες 25

5. Να αναγνώσετε συγκριτικά το απόσπασμα από το διήγημα "Όνειρο στο κύμα" και το επόμενο απόσπασμα από το μυθιστόρημα "Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια" του Στράτη Μυριβήλη και να επισημάνετε τις ομοιότητες (Μονάδες 10) και τις διαφορές τους (Μονάδες 10) ως προς το περιεχόμενο.

Μονάδες 20

Στράτης Μυριβήλης, "Η Δασκάλα με τα χρυσά μάτια", (απόσπασμα).
Η Σαπφώ τραβάει ίσια, ανοιχτά, με μεγάλες χαριτωμένες πλεψιές. Το κεφάλι της πέφτει κι ανασηκώνεται ρυθμικά, και η θάλασσα, κάθε φορά που ανεγέρνει απάνω της, τη φιλά στο μάγουλο. Φορεί κι αυτή μαύρο μαγιό. Φαίνεται πίσω ο λαιμός κ' η πλάτη, σα λαξεμένη σε χλομό μάρμαρο πολύ δουλεμένο. Φαίνεται ακόμα το ένα μπράτσο της, έτσι που αναδύεται μαλακά μες από το νερό. (...)
Μια στιγμή η Σαπφώ γυρίζει τ' ανάσκελα. Κολυμπά μόνο με τα χέρια της, που δουλεύουν σα δυο γρήγορα κουπιά. Μικρά - μικρά κυματάκια σηκώνουνται από τις άκρες τω χεριώ της, απλώνουν ως τις σκοτεινές μασκάλες και παίζουν γύρω στις κορφές των κόρφων, που ξεμυτίζουν από το νερό, στέρεοι σαν καρποί. Το μπανιερό κολνάει βρεγμένο πάνω στη γερή σάρκα.
Ο Λεωνής σηκώνει ταραγμένος τη ματιά, ψαχουλεύει με αγωνία ψηλά ένα γύρω, πάνω στο πράσινο μπουκέτο της Βίγλας. Σα να μην ήθελε να δει άλλος κανένας πως την είδε, ή σα νάνιωσε το μαγνήτη μιας άλλης ματιάς να τραβάει τη δική του σαν πετονιά από κει ψηλά. Και ίσα - ίσα του φάνηκε πως πήρε το μάτι του κάποια κίνηση. Σα να παραμέρισαν βιαστικά μια τούφα σκίνα, σα ν' ασπρολόγησε κάτι. (...)
Νιώθει ακόμα τη γλυκιά ταραχή να κυκλοφέρνει μέσα στο αίμα του. Είναι το όραμα της Σαπφώς, που κολυμπά ανάσκελη. Κατόπι την είδε σαν πλεύρισε, και ξέρει πως την παραφύλαγε να βγει, την είδε όρθια, να πηδά με μικρά πηδήματα από βραχάκι σε βραχάκι. Ένα φτερωμένο κορμί περεχυμένο θάλασσα και ήλιο. Καθάριο, κρουστό σαν τα βρεγμένα βότσαλα. Ακούει τους αχινούς, κουβάρα, να σιγοτρίζουν τα μπλεγμένα τους αγκάθια. Αφήνει το ένα πόδι του να κρεμαστεί πάνω στο νερό. Μια τρίχα κοντά στο νερό. Η θάλασσα με τον ανασασμό της τον αγγίζει, τόνε γαργαλά στη φτέρνα και πάλι αποτραβιέται. Μέσα στα ρηχά καθρεφτιούνται τα χρωματιστά ζωνάρια της βάρκας. Σαλεύουνται σα νεροφείδες που παλεύουν ή αγκαλιάζουνται, σγουραίνουν παράλληλα, κυματίζουν τις κουλούρες τους. Νιώθει κάτι που τόνε στενοχωρεί. Είναι που άφησε τον εαυτό του να δει ολόγυμνη σχεδόν τη Σαπφώ. Η κυριολεξία δηλαδή δεν είταν "άφησε τον εαυτό του". Γιατί είταν βέβαιο πως παραμόνεψε τη στιγμή που έκανε να ξενερίσει. (...)
Είταν η γυναίκα του Βρανά, του πεθαμένου φίλου. Όμως είταν αλήθεια μια παίδα εικοσιδυό χρονώ όμορφη σαν καμιάν άλλη. Αυτό πια τόξερε, το αιστανότανε μ' ολάκερο το κορμί του. Την είδε μέσα στην αποθέωση της ομορφιάς της να αναδύεται. Από πάνω της να κρουνελίζει η θάλασσα κι ο ήλιος. (...)
Ένιωσε μια καταφρόνεση για την κατάντια του, σαν πόνο μέσα στη σάρκα. Και παράσταινε τάχα το "όνειρο στο κύμα". Αηδία και ντροπή ... Και "όνειρο στο κύμα"! Η θύμησή του πήδηξε πάλι σ' ένα σάλτο καιρούς κι αποστάσεις, ζευγαρώνοντας απίθανα τις λεπτομέρειες. Θυμήθηκε πως είτανε του Παπαδιαμάντη κείνο το στερνό κομμάτι πούχε διαβάσει στο Βρανά πριν θολώσουν τα συλλοϊκά του.

2004

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Οδυσσέας Ελύτης, Μικρή Πράσινη Θάλασσα, σ.87.
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη είναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσμου με τις αισθήσεις, η αναφορά στην ιστορική ελληνική παράδοση, η αναφορά στη θρησκεία, η σχέση με την ελληνική φύση, το μυστήριο του φωτός. Να γράψετε ένα (1) παράδειγμα μέσα από το ποίημα για καθένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά.

Μονάδες 15

2. Εξετάζοντας την ποιητική γραφή του Οδ. Ελύτη στη «Μικρή Πράσινη Θάλασσα», να εντοπίσετε και να γράψετε τέσσερα (4) υπερρεαλιστικά στοιχεία που υπάρχουν στο ποίημα και ένα αντίστοιχο παράδειγμα μέσα από το κείμενο για το καθένα από αυτά.

Μονάδες 20

3. «Τα χαρακτηριστικά που έχουν οι Κόρες είναι όμοια με του ποιητικού έργου του Ελύτη· η ομορφιά, η δροσιά και η αθωότητα, που πηγάζουν από τη νιότη τους, ο έρωτας που δωρίζουν, οι θαυμάσιες -με τη σημασία του θαύματος- και μαγικές δυνάμεις που έχουν και που ασκούν ευεργετικά για όσους είναι έτοιμοι να τις δεχτούν, κυρίως για τον ποιητή». (Στέφανος Διαλησμάς, «Η Ποίηση και ο ποιητής στον Ελύτη», Π.Ε.Φ., Σεμινάριο 23, Οδυσσέας Ελύτης, Αθήνα 1997, σελ. 83). Να δείξετε τεκμηριωμένα με αναφορά στο ποίημα ότι τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι αντιπροσωπευτικά και για την Κόρη/Ποίηση στη «Μικρή Πράσινη Θάλασσα».

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε σε δύο παραγράφους (130-150 λέξεις) το περιεχόμενο των στίχων 12-18 («Μικρή πράσινη θάλασσα ... να γυρίσεις πίσω»).

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε τη «Μικρή Πράσινη Θάλασσα» του Οδ. Ελύτη με το παρακάτω απόσπασμα από την «Κυρά των Αμπελιών» του Γ. Ρίτσου ως προς το περιεχόμενο παρουσιάζοντας τα κοινά τους στοιχεία.

Μονάδες 20

Γιάννης Ρίτσος, Η Κυρά των αμπελιών» (απόσπασμα).

ΧΙ

«Κυρά, Κυρά, θαλασσινή και στεριανή με τα λουλουδιασμένα
μάγουλα
σφίγγοντας μες στο μπούστο σου την κάψα του Αλωνάρη
πότε κρατώντας στην ποδιά σου ένα καράβι-μικροκάραβο
πότε σαν Παναγιά Αιγιοπελαγίτισσα ντυμένη μ' ένα δίχτυ
να κουβαλάς το σούρπωμα στην κεφαλή σου το πανέρι με τα
ψάρια
πότε ντυμένη μ' αμπελόφυλλα, κυνηγημένη απ' του ήλιου
τις χρυσόμυγες πάνου στ' αλώνια
ανάβοντας το φίλημα στα λουλουδάκια της μηλιάς
μπατσίζοντας τις λυγαριές με τον αγέρα της τρεχάλας σου.
Μηλί -βάϊ-βάϊ- μηλί-μηλίτσα της ανηφοριάς
πώς σου τριανταφυλλίσανε τα μήλα της αγάπης;»
(Γιάννης Ρίτσος, «Η Κυρά των αμπελιών», εκδ. Κέδρος, Αθήνα 1979)

2. Ιούλιος 2004

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Όνειρο στο κύμα (απόσπασμα: Μίαν εσπέραν, καθώς είχα κατεβάσει ... κ' ελούετο... σ. 168-171).
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Στον Παπαδιαμάντη «φύση και άνθρωπος αλληλοεξαρτώνται και αλληλοεπηρεάζονται» (Κυριάκος Πλησής, Προσεγγίσεις: Λογοτεχνικά δοκίμια για 12 Νεοέλληνες Συγγραφείς, «Αστήρ» Αλ. και Ε. Παπαδημητρίου, 1955). Να δώσετε τρία παραδείγματα από το κείμενο με τα οποία επιβεβαιώνεται η παραπάνω άποψη (Μονάδες 9) και με βάση αυτά να χαρακτηρίσετε το είδος της πεζογραφίας του Παπαδιαμάντη (Μονάδες 6).

Μονάδες 15

2. Αφού διαβάσετε προσεκτικά το απόσπασμα από το «Όνειρο στο κύμα» του Αλ. Παπαδιαμάντη, να αναγνωρίσετε τον τύπο του αφηγητή και την εστίαση και να εντοπίσετε πέντε (5) εκφραστικά μέσα στην πρώτη παράγραφο του αποσπάσματος «Μίαν εσπέραν ... ήτον τον Αύγουστον μήνα».

Μονάδες 20

3. Να εξετάσετε τη λειτουργία της περιγραφής στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

Μονάδες 20

4. «Ο κρότος ήρχετο δεξιόθεν, ... συνήθως ελούετο». Να σχολιάσετε σε μία παράγραφο το χωρίο (περίπου 130 λέξεις).

Μονάδες 25

5. Αφού συγκρίνετε το απόσπασμα από το «Όνειρο στο κύμα» του Αλ. Παπαδιαμάντη με το επόμενο απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Λεμονοδάσος» του Κοσμά Πολίτη να επισημάνετε τις ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο.

Μονάδες 20

Κοσμάς Πολίτης, «Λεμονοδάσος» (απόσπασμα)
Χαρά Θεού. Είναι νωρίς ακόμα κι ο μπάτης δε σηκώθηκε. Η θάλασσα γαλάζια κι αρυτίδωτη, μια πάχνη ανάρια κάθεται χαμηλά, τριγύρω στον ορίζοντα, σπαρμένη εδώ κι εκεί μ' ακίνητα λευκά πανάκια.
Πέρα, μακριά, στο θάμπος του πελάγου, ένα βραχάκι ολόρθο στέκεται μοναχικό καταμεσής της θάλασσας. Ο ήλιος το ντύνει μ' ένα φως ξανθό -τριανταφυλλί κα. το εξαϋλώνει. Λες κ' είν' ο Ιησούς επί των υδάτων.
Νιώθω μέσα μου την πρωινή γαλήνη, χαμογελώ σ' όλους τους επιβάτες. Δεν είναι γνώριμα τα μέρη τούτα που τα ξαναπέρασα πριν από δεκαπντε μέρες. Η ακρογιαλιά, τόσο κοντά, που ξεχωρίζω κάθε σκισιά του βράχου, κάθε χορτάρι πάνω στο βουναλάκι ψηλά.
Τώρα γίνηκε απότομη. Τα πεύκα, ξέχωρα φυτρωμένα, φτάνουνε ως την άκρη από τα βράχια. Ένα τους φύτρωσε απόμερα πάνω στην κάθετη πλαγιά· γέρνει πάνω στη θάλασσα να τη φιλήσει.
Τα βουναλάκια χαμηλώνουν, αλλάζουν σε πλατειές ταράτσες, η μια πάνω από την άλλη, φυτεμένες λιόδεντρα. Πίσω τους η βαθυγάλαζη βουνοσειρά. Ο δρόμος ασπρίζει χαμηλα, πλάϊ στ' ακρογιάλι.
Η θάλασσα παίρνει ένα χρώμα πιο βαθύ, αρχίζει να ζαρώνη με την πρώτη ανάλαφρη πνοή. [...] Χάνω το αίσθημα του χρόνου -φαντάζομαι να κυβερνώ τη γρήγορη τριήρη του Ιάσονα στο θριαμβευτικό ταξίδι της προς την Κολχίδα.- Κάποιο καστανόχρυσο δέρας θα' ναι το ζηλεμένο έπαθλο. Ανοίξαν τα βουνά διάπλατα στο σίμωμά μας, όπως σέ παραμύθι, και πλέομε ανάμεσα σε καταπράσινες ακρογιαλιές που όσο πάνε και στενεύουν. [...] Ο ήλιος καίει καλοκαιριάτικος.

2005

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κωνσταντίνος Καβάφης, Ο Δαρείος, σ. 63.
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. «[...] "Εγώ είμαι", έλεγε στα τελευταία της ζωής του ο Καβάφης, "ποιητής ιστορικός· ποτέ μου δεν θα μπορούσα να γράψω μυθιστόρημα ή θέατρον. Αλλά αισθάνομαι μέσα μου 125 φωνές να με λέγουν ότι θα μπορούσα να γράψω ιστορίαν". Τι λογής ιστορία; Θα μας το δείξει η ανάγνωση του "Δαρείου"». [Δ. Ν. Μαρωνίτης, «Υπεροψία και μέθη. (Ο ποιητής και η Ιστορία)», Δεκαοχτώ κείμενα, Αθήνα: Κέδρος 1970]. Να δώσετε πέντε παραδείγματα από το κείμενο με τα οποία να δικαιολογείται η πιο πάνω άποψη.

Μονάδες 15

2. Εξετάζοντας την ποιητική γραφή του Κ. Π. Καβάφη στο ποίημα «Ο Δαρείος», να εντοπίσετε τέσσερα χαρακτηριστικά στοιχεία «καβαφικής ειρωνείας», δίνοντας τα σχετικά παραδείγματα και σχολιάζοντάς τα.

Μονάδες 20

3. «Στην ποιητική του Καβάφη τίποτα δεν είναι τυχαίο· τα ποιήματά του τα προσέχει και τα λειτουργεί ως την τελευταία λεπτομέρεια. Η στίξη, οι περίοδοι, οι παύσεις, όλα είναι υπολογισμένα, όλα υπηρετούν την "τέχνη της ποιήσεως"». [Λίνου Πολίτη, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα: ΜΙΕΤ 1980]. Να εντοπίσετε στους στ. 21-33 τα στοιχεία που δικαιολογούν την παραπάνω άποψη του Λ. Πολίτη και να σχολιάσετε συνοπτικά τη λειτουργία τους.

Μονάδες 20

4. Να σχολιάσετε σε δύο παραγράφους (130-150 λέξεις) το περιεχόμενο των στ. 34-37 (Όμως μες ... θα είχεν ο Δαρείος).

Μονάδες 25

5. Το ακόλουθο κείμενο είναι ένα ποίημα για την ποίηση· τι μας αποκαλύπτει σε αυτό ο 'Αρης Δικταίος για το ρόλο της τέχνης του;

Μονάδες 20

Η Ποίηση
Μα εσύ, Ποίηση,
που έντυνες μια φορά τη γυμνή μέθη μας,
όταν κρυώναμε και δεν είχαμε ρούχο να ντυθούμε,
όταν ονειρευόμαστε, γιατί δεν υπήρχε άλλη ζωή να ζήσουμε,
δε θα υπάρξουν πια σύννεφα για να ταξιδέψουμε τη ρέμβη μας;
δε θα υπάρξουν πια σώματα για να ταξιδέψουμε τον έρωτά μας;
Μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορείς να κλειστείς μέσα σε σχήματα,
μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορούμε να σ' αγγίξουμε με το λόγο,
εσύ,
το στερνό ίχνος της παρουσίας του Θεού ανάμεσά μας,
σώσε την τελευταία ώρα τούτη του ανθρώπου,
την πιο στυγνή και την πιο απεγνωσμένη,
που ο Θάνατος,
που η Μοναξιά,
που η Σιωπή,
τον καρτερούν σε μια στιγμή μελλούμενη.

'Αρης Δικταίος, Ποιήματα 1935-1953, Αθήνα 1954.

2. Ιούλιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Στρατής Δούκας, Ιστορία ενός αιχμαλώτου (απόσπασμα: Από τότε πέρασε καιρός [σελ.218]...κι ανάσανα. [σελ.220]) - Πλησίαζε ο Αύγουστος [σελ. 225] ...κι ευχηθήκαμε καλή ανατάμωση [σελ. 226].
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. "[...] ταυτισμένος με τον τραυματισμό του 1922 και, κατά συνέπεια, απογυμνωμένος από κάθε επικο-ηρωικό στοιχείο, ο πόλεμος στον τόπο μας "λειτουργεί" αποκλειστικά ως τραγική εμπειρία. [...]" (Π. Μουλλάς, "Εισαγωγή", Πεζογραφία του Μεσοπολέμου, τόμος Γ΄, Εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1993.) Να εντοπίσετε τρία χαρακτηριστικά παραδείγματα από το απόσπασμα που σας δόθηκε, τα οποία δικαιολογούν την παραπάνω άποψη.

Μονάδες 15

2. Ο διάλογος αποτελεί βασικό αφηγηματικό στοιχείο της Ιστορίας ενός αιχμαλώτου. Πώς λειτουργεί στο συγκεκριμένο απόσπασμα;

Μονάδες 20

3. Ποια είναι η αφηγηματική οργάνωση του χρόνου στο παραπάνω κείμενο; Να επισημάνετε τα σχετικά χωρία και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 20

4. "Εκείνο, το τελευταίο βράδυ, φάγαμε όπως και το πρώτο μαζί, και καθίσαμε ως αργά. Όλη νύχτα έμεινα ξύπνιος, με τα μάτια ανοιχτά. Μου φάνηκε μεγαλύτερη απ' όλες. Σαν πήρε η μέρα, σηκωθήκαμε όλοι· τα βήματά μας ακούγονταν πιο πολύ απ' τις κουβέντες μας. Οι γυναίκες έκαναν τηγανίτες με πετιμέζι και μου 'δωσαν με τον καφέ. Φάγαμε, κι ευχηθήκαμε καλή αντάμωση." Να σχολιάσετε το περιεχόμενο του αποσπάσματος σε δύο παραγράφους (130-150 λέξεις).

Μονάδες 25

5. Πώς αποδίδεται ο θάνατος του φίλου/συντρόφου στην Ιστορία ενός αιχμαλώτου και στο ποίημα του Γιάννη Δάλλα "Αυτό το πουλί";

Μονάδες 20

Αυτό το πουλί είν' ο Πέτρος
Του 'γινε πρόταση να βαλσαμωθεί
μα αυτός ξεσκίζει το κλουβί τ' ουρανού
μπορεί και να μην αλαξοπίστησε
απλώστε του ένα κάτι της γης
ένα χέρι που να μη στραγγαλίζει
-τον πνίγει τόση μεταμόρφωση-
κ' εκεί που έδενε τη γραβάτα του
του μένει ένας τελευταίος λαρυγγισμός
απ' αυτούς που δεν εξαγοράζονται
Ο φίλος μου ο Πέτρος έχει προκηρυχθεί
λοιπόν θα πεθάνει μετεωριζόμενος
1961
(Αλέξανδρος Αργυρίου (επιμ.), Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία- Γραμματολογία, Εκδόσεις Σοκόλη, [Αθήνα 1990], σελ. 475.)

2006

1. Ιούνιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, Όνειρο στο κύμα (απόσπασμα: Δεν ηξεύρω αν η κόρη ...βοσκός εις τα όρη σ. 175-178).
1. Τον ίσκιο, τη σιλουέτα, το περίγραμμα της φευγαλέας μορφής.
2. Ακαριαία, μονομιάς.
3. Αγοραίους έρωτες.
4. Εύκολα μεταφερόμενο στην αγκαλιά, ευχάριστο στο αγκάλιασμα.
5. Μερίδιο, κλήρος.

Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι ο Παπαδιαμάντης είναι κατεξοχήν "βιωματικός" συγγραφέας. Τεκμηριώστε τη θέση αυτή με πέντε βιωματικού χαρακτήρα αναφορές στο κείμενο που σας δόθηκε.

Μονάδες 15

2. Να επισημάνετε και να σχολιάσετε τέσσερις αφηγηματικές τεχνικές που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στο συγκεκριμένο απόσπασμα.

Μονάδες 20

3. "[...] Η βάρκα εκείνη απείχεν ... εις τας αγκάλας μου, και ανήλθον". Να εξετάσετε τη λειτουργία της περιγραφής στο συγκεκριμένο χωρίο.

Μονάδες 20

4. "Ορθώς έλεγεν ο γηραιός Σισώης ... ήσαν καί πολλά!...". Να σχολιάσετε το πιο πάνω χωρίο με 120-140 λέξεις.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα που σας δόθηκε από το "Όνειρο στο κύμα" με το παρακάτω ποίημα του Κλείτου Κύρου, "Οπτική απάτη":

Μονάδες 20

Κατατρύχονταν¹ από μια μορφή γυναίκας
Την έβλεπε στον ύπνο του μ' υψωμένα
Χέρια να παραληρεί με θέρμη
Την έβλεπε κάθε πρωί να γνέφει
Στο απέναντι παράθυρο να χαμογελά
Μ' αστραπές στα μάτια και στα δόντια
Μες στο μισοσκότεινο δωμάτιο
Σύμβολο της άυλης παντοτινά γυναίκας
Έτσι νόμιζε τουλάχιστο δεν είχε διδαχθεί
Τους παράγοντες της οφθαλμαπάτης.
Όταν πια κατάλαβε είχε ξημερώσει
Σα να κύλησε μια ατελείωτη νύχτα
Κι ήταν μόνος πάλι και ξεφύλλιζε
Παλιές πολύ παλιές φωτογραφίες.

(Αλέξανδρος Αργυρίου (επιμ.), Η ελληνική ποίηση. Ανθολογία - Γραμματολογία, τόμος ΣΤ΄, [Αθήνα:] Εκδόσεις Σοκόλη [1985], σ. 288.)
________________________
1. Βασανιζόταν, υπέφερε, ταλαιπωρείτο.

2. Ιούλιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Γεώργιος Βιζυηνός, Το αμάρτημα της μητρός μου (απόσπασμα: Ενθυμούμαι ακόμη...Και διηυθύνθην προς την οικίαν μας, περίλυπος και απηλπισμένος. σ.131-134).
Β΄. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι ο Βιζυηνός προωθεί την ηθογραφία προς την κατεύθυνση της ψυχογραφίας. Το "Αμάρτημα της μητρός μου", μάλιστα, είναι κατεξοχήν ψυχογραφικό διήγημα. Επαληθεύεται ο χαρακτηρισμός αυτός από το πιο πάνω απόσπασμα; Να δώσετε τρία παραδείγματα, σχολιάζοντάς τα.

Μονάδες 15

2. Βασικά χαρακτηριστικά του αφηγηματικού λόγου στο "Αμάρτημα της μητρός μου" είναι, μεταξύ άλλων, η περιγραφή, οι αναδρομές, η προσήμανση και η αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο. Να επισημάνετε (με ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση) την ύπαρξη αυτών των χαρακτηριστικών στο συγκεκριμένο απόσπασμα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.

Μονάδες 20

3. "Η άρρωστη Αννιώ παραμένει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος, αλλά οι πρωταγωνιστές τώρα είναι άλλοι: η μητέρα και ο αφηγητής γιος της [...]". (Παν. Μουλλάς, "Εισαγωγή" [στο:] Γ. Μ. Βιζυηνός, Νεοελληνικά Διηγήματα, Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της "Εστίας" 1998, σ. ρδ΄). Συμφωνείτε με την άποψη αυτή; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 20

4. "[...]- Σου έφερα δύο παιδιά μου στά πόδια σου... χάρισέ μου τό κορίτσι! [...] Κανείς δέν μ' εκυνήγει". Με βάση το πιο πάνω χωρίο, να σχολιάσετε σε ένα κείμενο 120-140 λέξεων την απήχηση λόγων της μητέρας στο μικρό Γιωργή.

Μονάδες 25

5. Να συγκρίνετε τα συναισθήματα που τρέφει ο συγγραφέας για τη μητέρα του στο απόσπασμα που σας δόθηκε και στο πιο κάτω ποίημά του.

Μονάδες 20

Στην αγιασμένη της μαννούλας μου αγκαλιά
Για ευτυχία εμβήκα, για ζωής χαρά,
κ' εγώ σ' αυτή την πλάσι, καθώς άλλοι
παιδί την έχω αδράξει μ' ελαφρά φτερά,
σε κάθε μόσχο, κάθε ανθό που θάλλει⁷.
Κι αν ευτυχή κανένας δεν μ' εκάλει,
χαρά το είχα καν το βράδυ στη φωλιά
αμέριμνο να γέρνω το κεφάλι
στην αγιασμένη της μαννούλας μου αγκαλιά.
Παλληκαράκι, πλιότερο από μια φορά
η ελπίδα και του πόθου η παραζάλη,
απ' της ζωής μ' εσύραν τα ρηχά νερά
και της ξανθής αγάπης μου τα κάλλη
η ευτυχία, μ' είπαν, θα προβάλη.
Μα, απέθανε η χαριτωμένη κοπελλιά,
και, ναυαγός, ευρήκα παραγιάλι⁸
στην αγιασμένη της μαννούλας μου αγκαλιά.
Λεβέντης, εξερρίζωνα τα γλυκερά
αισθήματα από την καρδιά που πάλλει
κι' αν ρίπτω της πικρής αλήθειας τη σπορά,
αχ, πότε, πότε ένα καρπό θα βγάλη.
Του βίου μ' εγονάτισεν η πάλη
λαχτάρησα ησυχία μια σταλιά,
μα δεν την έχω πια, να γείρω πάλι
στην αγιασμένη της μαννούλας μου αγκαλιά.
Ω Φύσις, δέσποινά μου και μεγάλη,
δεν έχω πια στον κόσμο αυτό δουλειά.
Η αγάπη σου στον τάφο πια ας με βάλη,
στην αγιασμένη της μαννούλας μου αγκαλιά.

(Τα 'Απαντα του Γεωργίου Βιζυηνού. Πρόλογος Σπύρου Μελά.
[...] [Αθήνα:] Εκδοτικός οίκος "Βίβλος" [1955], σ. 723).
________________________
7 Ανθίζει, ανθοφορεί.
8 Περιγιάλι, ακρογιάλι, ακροθαλασσιά.

2007

1. Ιούνιος

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γιάννης Ρίτσος, Η σονάτα του σεληνόφωτος (απόσπασμα: Κάποτε υπήρξε νέα κι αυτή ...'Αφησέ με νάρθω μαζί σου σελ. 37-41)
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1 άχνα: θολούρα
2 αχλύ: ελαφρά ομίχλη
3 ατμίζομαι: κατασκευασμένο ρήμα, ανάμεσα στο ατμίζω (= βγάζω ατμούς) και στο εξατμίζομαι
4 άλκιμα: ρωμαλέα, δυνατά σωματικά
5 πάναστρα: όλο αστέρια ή φωτεινά σαν αστέρια

Β΄ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Στη Σονάτα του σεληνόφωτος συναντάμε ορισμένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου, όπως ο διάχυτος λυρισμός, οι συχνές παρομοιώσεις, η άφθονη χρήση εικόνων, καθώς και η προβολή των ασήμαντων καθημερινών πραγμάτων. Να δώσετε μέσα από το συγκεκριμένο απόσπασμα δύο παραδείγματα για καθένα από αυτά τα τέσσερα χαρακτηριστικά.

Μονάδες 15

Β1. Όπως αναφέρει η Χρύσα Προκοπάκη: "Ο Ρίτσος συνηθίζει να παρεμβάλλει μέσα στο ποίημα έναν λόγο για την ίδια την ποίηση [...]" (Νέα Εστία, τ. 130, τχ. 1547, Χριστούγεννα 1991, σελ. 151).
α. Με ποιους στίχους του αποσπάσματος επαληθεύεται η άποψη αυτή;

Μονάδες 5

β. Να σχολιάσετε τους στίχους αυτούς.

Μονάδες 15

Β2. Βασισμένοι σε στοιχεία του αποσπάσματος να ανασυνθέσετε το παρελθόν της Γυναίκας, όπως αυτό αναδεικνύεται μέσα από την εξομολόγησή της προς τον νέο.

Μονάδες 20

Γ. "[...] Λοιπόν, σούλεγα για την πολυθρόνα ... δίχως να ενοχλούνται απ' τη βροχή ή το φεγγάρι" (στ. 65-72). Να σχολιάσετε το περιεχόμενο των συγκεκριμένων στίχων με 130-150 λέξεις.

Μονάδες 25

Δ. Να εντοπίσετε ομοιότητες ως προς το περιεχόμενο μεταξύ του αποσπάσματος που σας δόθηκε από τη Σονάτα του σεληνόφωτος και του παρακάτω ποιήματος του Κ. Π. Καβάφη, "΄Ενας γέρος":

Μονάδες 20

Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος
σκυμένος στο τραπέζι κάθετ' ένας γέρος·
με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά.
Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνια
σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια
που είχε και δύναμι, και λόγο, κ' εμορφιά.
Ξέρει που γέρασε πολύ· το νοιώθει, το κυττάζει.
Κ' εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει
σαν χθές. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό.
Και συλλογιέται η Φρόνησις πως τον εγέλα·
και πως την εμπιστεύονταν πάντα -τι τρέλλα!-
την ψεύτρα που έλεγε· "Αύριο. Έχεις πολύν καιρό."
Θυμάται ορμές που βάσταγε· και πόση
χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι
κάθ' ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει.
... Μα απ' το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται
ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται
στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι.

 (Κ. Π. Καβάφης, 'Απαντα ποιητικά, ύψιλον/βιβλία, [Αθήνα 1990], σελ. 20.)

2. Ιούλιος

Α΄. ΚΕΙΜΕΝΟ: Κώστας Καρυωτάκης, Μικρή Ασυμφωνία εις Α Μείζον* (σ. 69)
* «Οι στίχοι αυτοί απευθύνονται στον κοσμικό κύριο, και όχι στον ποιητή Μαλακάση, του οποίου δε θα μπορούσε να παραγνωρίσει κανείς το σημαντικό έργο.» (Υποσημείωση του ποιητή)
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1. monocle: στρογγυλός φακός προσαρμοζόμενος στο ένα μάτι· (ο μονύελος)
2. σκήνωμα: το σώμα του ανθρώπου ως κατοικία της ψυχής· λείψανο
3. άθυρμα: αυτό που προσφέρεται για παιχνίδι
4. κύμβαλον: κρουστό μουσικό όργανο
5. αλαλάζον: αυτό που ηχεί δυνατά

 
Β΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Η συλλογή Ελεγεία και Σάτιρες (1927) του Κώστα Καρυωτάκη, στην οποία περιλαμβάνεται και το ποίημα «Μικρή Ασυμφωνία εις Α Μείζον», περιέχει ποιήματα με σατιρικό και ειρωνικό περιεχόμενο. Τι καυτηριάζει εδώ ο ποιητής;

Μονάδες 15

Β1. «[...] Ο Καρυωτάκης βέβαια διατηρεί τον τεχνικό στίχο. Στις δυο πρώτες του μάλιστα συλλογές διακρίνει κανείς την προσπάθειά του να υποταχθεί εντελώς στην τυραννία όλων των κανόνων. [...] Η ρίμα του παρουσιάζεται σχεδόν πάντοτε άψογη αν και δε διαθέτει μεγάλη ποικιλία. [...] Στα Ελεγεία και Σάτιρες όμως παρατηρούμε μιαν αλλαγή. Τυπικά βέβαια δεν έχει αρνηθεί τον τεχνικό στίχο. Πόσες όμως μετατροπές δεν παίρνει στα χέρια του. Χρειάζεται εξαιρετική προσοχή για να το αναγνωρίσει κανένας. [...]» (Βάσος Βαρίκας, Κώστας Βάρναλης - Κώστας Καρυωτάκης, Αθήνα: Πλέθρον 21978, σ. 145.) Επαληθεύεται η πιο πάνω άποψη στο συγκεκριμένο ποίημα, λαμβάνοντας υπόψη τη μετρική του μορφή και την ομοιοκαταληξία του;

Μονάδες 20

Β2. Ποιες είναι οι γλωσσικές επιλογές του Καρυωτάκη σε σχέση με τα πρόσωπα του ποιήματος και σε τι αποσκοπούν;

Μονάδες 20

Γ. Να σχολιάσετε σε δύο παραγράφους (140-160 λέξεις) τους στίχους 1-4 και 19-20 του ποιήματος.

Μονάδες 25

Δ. Τα ποιήματα του Κ. Γ. Καρυωτάκη «Μικρή Ασυμφωνία εις Α Μείζον» και «΄Ολοι μαζί» έχουν αυτοαναφορικό περιεχόμενο. Πώς παρουσιάζει τον εαυτό του ο ποιητής και στα δύο ποιήματα;

Μονάδες 20

ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ. . .
΄Ολοι μαζί κινούμε, συρφετός,
γυρεύοντας ομοιοκαταληξία.
Μια τόσο ευγενικιά φιλοδοξία
έγινε της ζωής μας ο σκοπός.
5 Αλλάζουμε με ήχους και συλλαβές
τα αισθήματα στη χάρτινη καρδιά μας,
δημοσιεύουμε τα ποιήματά μας
για να τιτλοφορούμεθα ποιητές.
Αφήνουμε στο αγέρι τα μαλλιά
10 και τη γραβάτα μας. Παίρνουμε πόζα.
Ανυπόφορη νομίζουμε πρόζα¹
των καλών ανθρώπων τη συντροφιά.
Μόνο για μας υπάρχουν του Θεού
τα πλάσματα και, βέβαια, όλη η φύσις.
15 Στη Γη για να στέλνουμε ανταποκρίσεις,
ανεβήκαμε στ' άστρα τ' ουρανού.
Κι αν πειναλέοι γυρνάμε ολημερίς,
κι αν ξενυχτούμε κάτου απ' τα γεφύρια,
επέσαμε θύματα εξιλαστήρια
20 του «περιβάλλοντος», της «εποχής».

(Κ. Γ. Καρυωτάκης, Ποιήματα και Πεζά. Επιμέλεια Γιώργος Σαββίδης, Αθήνα 1984, σ. 103.)
__________________________
1. πρόζα: πεζολογία, πεζότητα

2008

1. Ιούνιος

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ: Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933) Καισαρίων, σ. 59.
[Δίδεται η σημασία της παρακάτω λέξης]:
Πολυκαισαρίη· η ύπαρξη περισσοτέρων του ενός ηγεμόνων (Καισάρων).

Β΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Ορισμένα γνωρίσματα της ποίησης του Καβάφη είναι: η χρήση ιστορικών προσώπων ως συμβόλων, ο ρεαλισμός και οι λόγιοι γλωσσικοί τύποι. Να επισημάνετε τα γνωρίσματα αυτά στο συγκεκριμένο ποίημα (δύο παραδείγματα κατά περίπτωση).

Μονάδες 15

Β1. Ο Κ. Θ. Δημαράς έχει παρατηρήσει ότι στο ποίημα αυτό ο Καβάφης «μας δίνει αναλυτικά την τεχνική της έμπνευσής του». Προσδιορίστε με αναφορές στο κείμενο πώς επαληθεύεται στον «Καισαρίωνα» η άποψη ότι ο Καβάφης αποκαλύπτει στον αναγνώστη του τη διαδικασία δημιουργίας ενός ποιήματος.

Μονάδες 20

Β2. Να διακρίνετε τα δύο διαφορετικά υφολογικά επίπεδα του ποιήματος και να τα χαρακτηρίσετε τεκμηριώνοντας την απάντησή σας με αναφορές στο ποίημα.

Μονάδες 20

Γ. 15 «Α, να, ήρθες συ με την αόριστη
γοητεία σου. Στην ιστορία λίγες
γραμμές μονάχα βρίσκονται για σένα,
κ' έτσι πιο ελεύθερα σ' έπλασα μες στον νου μου.
Σ' έπλασα ωραίο κ' αισθηματικό.
20 Η τέχνη μου στο πρόσωπό σου δίνει
μιαν ονειρώδη συμπαθητική ομορφιά.
Να σχολιάσετε το περιεχόμενο των παραπάνω στίχων με 120-140 λέξεις.

Μονάδες 25

Δ. Το ακόλουθο ποίημα του 'Αθου Δημουλά με τίτλο «Καβάφης» είναι ένα ποίημα για την ποίηση. Ποιες οι αναφορές του στον καβαφικό «Καισαρίωνα»;

Μονάδες 20

Καβάφης
Τη φαντασία την εντελώς αδέσμευτη
δε συμπαθώ. Δεν έχει χάρες. Και είναι
χρήσιμη για τα όνειρα μόνο.
                                                      Εγώ
την άλλη φαντασία αγαπώ, αυτή
που προσπαθεί ένα παρελθόν να ζωντανέψει
και που στηρίζεται σε μνήμες του,
σποραδικές και ασύνδετες, ζητώντας
γύρω τους άρτιο ένα σύνολο να πλάσει
με τάξη, προσοχή και μέτρο.
Κι έτσι, προπάντων, που το χρώμα τους,
το χρώμα αυτών των ερειπίων,
των αβεβαίων γεγονότων το αίσθημα,
μέσα στο έργο της ενισχυμένο
να περάσει.
                                   Αυτό το δύσκολο είναι
που εκτιμώ. Αυτήν εγώ αγαπώ
τη φαντασία, τη δεσμευόμενη,
την οδηγουμένη φαντασία που,
όλο συγκίνηση, πάντοτε γύρω
από πολύτιμα εμπόδια έρπει.
                                                     Και
χρήσιμη είναι -τόσο- για την τέχνη μου.

Ελληνικά καβαφογενή ποιήματα, Επιλογή: Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Εκδόσεις Πανεπιστημίου Πατρών, Πάτρα 2003, σελ. 80-81

2. Ιούλιος

 Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ: Γεώργιος Βιζυηνός, ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ (απόσπασμα: 'Αλλην αδελφήν δεν είχομεν ...Η ασθένεια της πτωχής μας αδελφής ήτον ανίατος. σ. 125-129)
[Δίδεται η σημασία των παρακάτω λέξεων]:
1. φειστικωτέρας: ευσπλαχνικότερης
2. ρεμβώδες: ονειροπόλο
3. ιδιάζει: αρμόζει, ταιριάζει
4. κάποθεν: από κάπου
5. εξωτερικόν: παράξενος στην εμφάνιση
6. γοητείας: μαγείες, γητιές
7. σαλαβάτια: προσευχές
Β΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Κύριο χαρακτηριστικό της διηγηματογραφίας του Γ. Βιζυηνού είναι το αυτοβιογραφικό στοιχείο. Να γράψετε τρία παραδείγματα από το απόσπασμα που σας δόθηκε, στα οποία εντοπίζονται προσωπικές και οικογενειακές μνήμες του συγγραφέα.

Μονάδες 15

Β1. Ο Κ. Μπαλάσκας, αναφερόμενος στο έργο του Βιζυηνού, γράφει: «Το έργο του Γ. Βιζυηνού προκάλεσε ζωηρές εντυπώσεις και η κριτική το υποδέχτηκε πολύ θετικά. Ιδιαίτερα τονίστηκε [...] το ψυχολογικό-ψυχογραφικό στοιχείο, του οποίου μπορούμε να πούμε ότι ο Βιζυηνός είναι ο εισηγητής [...]. Κυρίως εντυπωσίασε η ικανότητά του να πλάθει ζωντανούς χαρακτήρες...». Επαληθεύεται η παραπάνω άποψη για την ψυχογραφική δύναμη του Γ. Βιζυηνού στο απόσπασμα που σας δόθηκε; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 20

Β2. Ποια χαρακτηριστικά της γλώσσας του Γ. Βιζυηνού εντοπίζετε στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.

Μονάδες 20

Γ. «Αφ' ότου απέθανεν ο πατήρ μας, δεν είχεν εξέλθει της οικίας. Διότι εχήρευσε πολύ νέα και εντρέπετο να κάμη χρήσιν της ελευθερίας, ήτις, και εν αυτή τη Τουρκία, ιδιάζει εις πάσαν πολύτεκνον μητέρα. Αλλ' αφ' ης ημέρας έπεσεν η Αννιώ σπουδαίως εις το στρώμα, έβαλε την εντροπήν κατά μέρος.»
Να σχολιάσετε το παραπάνω χωρίο σε ένα κείμενο 120-140 λέξεων.

Μονάδες 25

Δ. Να σχολιάσετε ως προς το περιεχόμενο το παρακάτω απόσπασμα από τη «Φαρμακολύτρια» του Α. Παπαδιαμάντη συγκρίνοντάς το με το κείμενο του Γ. Βιζυηνού.

Μονάδες 20

[...]
Η Αγία Αναστασία η Φαρμακολύτρια είν' εκείνη, ήτις χαλά. τα μάγια, ήτοι λύει πάσαν γοητείαν και μεθοδείαν πονηράν υπ' εχθρών γινομένην. Εις εμέ, παρευρεθέντα κατά τύχην εκεί, το πράγμα εφαίνετο παράξενον, όσον ήθελε φανεί εις μαθητήν της γ΄ τάξεως επαρχιακού γυμνασίου, δραπετεύσαντα άμα τη ενάρξει των μαθημάτων, εις το μέσον του έτους. Αλλ' η εξαδέλφη μου Μαχούλα ήξευρε τι έκαμνεν.
Ένα υιόν, μονάκριβον, τον είχε. Και είχε τέσσαρας κόρας μικράς, των οποίων η μεγαλυτέρα ήτον ήδη δεκαέξ χρόνων. Και ο υιός της, πρωτότοκος, άγγιζεν ήδη το εικοστόν έτος. Και ήδη έχανε τον νουν του κ' εζητούσε να νυμφευθεί.
Του είχαν κάμει μάγια, αι γυναίκες, από τον Πέρα Μαχαλάν. Και του είχαν σηκώσει τα μυαλά του. Ποιος ηξεύρει τι μαγγανείας του έκαμαν, και τι του έδωκαν να πίη. Εγνώριζαν εκείναι από μαγείας...
Κι αγάπησε μίαν κόρην, ήτις ήτον μεγαλυτέρα απ' αυτόν στα χρόνια, καί ήθελε να την λάβη σύζυγον.
«Ή θα την πάρω, μάνα, ή θα σκοτωθώ». Το είχε πάρει κατάκαρδα. Ήτον «ερωτοχτυπημένος». Τώρα, τι να κάμη η εξαδέλφη μου Μαχούλα; Ν' αφήση τον υιόν της να εμβή στα βάσανα, τόσον νέος, κι αυτή να έχη τέσσαρας κόρας ανυπάνδρους, να τας καμαρώνη; Και ποιος γονιός το δέχεται αυτό;
Λοιπόν έπεσε στα θεωτικά πράγματα. Έκαμε λειτουργίας πολλάς, και αγιασμούς, και παρακλήσεις. Επήρε τα ρούχα του γυιού της, και τα έβαλε να λειτουργηθούν από την Αγίαν Τράπεζαν. Επαίδευσε τον εαυτόν της με πολλάς νηστείας, αγρυπνίας, και γονυκλισίας.
Τελευταίον προσέφυγεν εις την χάριν της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας. Αύτη είχε παρά Θεού το χάρισμα να διαλύη τας μαγείας και γοητείας. Επήγε, την ελειτούργησεν, έζωσε τον ναόν της επτά φοράς (τελούσα μόνη της ιδιαιτέραν λειτουργίαν περιπαθή εκ μητρικής στοργής) με κηρίον εκατονταόργυιον, το οποίον η ιδία είχε παρασκευάσει με τας χείρας της, και παρεκάλει την Αγίαν να χαλάση τα μάγια, να έλθη στον νουν του ο υιός της, ο ερωτοχτυπημένος και ποτισμένος από κακάς μαγγανείας, και να μη χάνη τα μυαλά του άδικα...

(Α. Παπαδιαμάντης, Η Φαρμακολύτρια. Απάνθισμα διηγημάτων Α. Παπαδιαμάντη, Ανθολόγηση: Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Εκδόσεις Δόμος [Αθήνα, 2001], σσ. 356-357.)

2009

1. Ιούνιος

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ: Mίλτος Σαχτούρης, Ελεγκτής, σ. 78. (Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο, 1958)
Β΄ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ποίησης του Μίλτου Σαχτούρη είναι η χρήση υπερρεαλιστικών εικόνων. Να καταγράψετε τις τρεις υπερρεαλιστικές εικόνες με τις οποίες διαρθρώνεται το συγκεκριμένο ποίημα.

Μονάδες 15

Β1. Έχει επισημανθεί ότι τα χρώματα είναι κυρίαρχο στοιχείο της ποιητικής του Μίλτου Σαχτούρη.
α) Να επαληθεύσετε με αναφορές στο ποίημα την παραπάνω επισήμανση.

Μονάδες 10

β) Να σχολιάσετε τον συμβολικό χαρακτήρα των χρωμάτων που κυριαρχούν στο ποίημα.

Μονάδες 10

Β2. Να σχολιάσετε τον τίτλο «Ο ελεγκτής» του ποιήματος του Μίλτου Σαχτούρη ως προς τη γλωσσική του μορφή.

Μονάδες 20

Γ. «εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω.»
Να σχολιάσετε το περιεχόμενο των παραπάνω στίχων σε δύο παραγράφους (140-160 λέξεις).

Μονάδες 25

Δ. Το ακόλουθο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου με τον τίτλο «Ανταπόδοση» είναι ένα ποίημα για τον ρόλο του ποιητή. Να το συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενό του με το ποίημα «Ο ελεγκτής» του Μίλτου Σαχτούρη.

Μονάδες 20

Ανταπόδοση
 
Πάλεψε με τις λέξεις, με το χρόνο, με τα πράγματα. Έδωσε
θέση
στην πεταλούδα, στο χαλίκι, στ' αλογάκι της Παναγίας,
στους ολονύκτιους στεναγμούς των άστρων, στη δροσοστάλα
που πέφτει απ' το ροδόφυλλο, στ' άρρωστο αηδόνι, στις μεγάλες
σημαίες,
στο γαλάζιο, στο κόκκινο, στο κίτρινο. Πλούτισε τον κόσμο
με μόχθο κι εγκαρτέρηση. Σκαλί σκαλί
ανέβηκε την πέτρινη τεράστια σκάλα. Τώρα, εκεί πάνω,
άλλα παράσημα δεν έχει πια παρά τα βέλη στα γυμνά πλευρά του.

Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου, Επιλογή Χρύσα Προκοπάκη, Εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα ²2001

2. Ιούλιος

Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ: Γιάννης Ρίτσος, Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, στ. 205-227 (σ. 47)
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Α. Βασικό χαρακτηριστικό της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου είναι η χρήση αντικειμένων από την καθημερινή ζωή. Να σχολιάσετε το χαρακτηριστικό αυτό της ποίησής του (μονάδες 9) και να δώσετε τρία παραδείγματα από το συγκεκριμένο απόσπασμα (μονάδες 6).

Μονάδες 15

Β1. Ο μονόλογος της ηρωίδας στο ποίημα «Η Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου κινείται ανάμεσα στην ικεσία και την εξομολόγηση. Να επαληθεύσετε αυτή την κρίση δίνοντας ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση και να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

Μονάδες 20

Β2. Μερικά από τα χαρακτηριστικά στοιχεία του θεατρικού μονολόγου είναι: α) η συχνή χρήση του πρωτοπρόσωπου ρήματος, β) η επανάληψη, γ) η εικονοπλασία, δ) η μεταφορά και ε) το ασύνδετο σχήμα. Να γράψετε ένα παράδειγμα για κάθε περίπτωση από το κείμενο που σας δόθηκε.

Μονάδες 20

Γ.
205 Συχνά πετάγομαι στο φαρμακείο απέναντι για καμμιάν ασπιρίνη,
άλλοτε πάλι βαριέμαι και μένω με τον πονοκέφαλό μου
ν' ακούω μες στους τοίχους τον κούφιο θόρυβο που κάνουν οι σωλήνες του νερού,
ή ψήνω έναν καφέ, και, πάντα αφηρημένη,
ξεχνιέμαι κ' ετοιμάζω δυο -ποιος να τον πιει τον άλλον;-
210 αστείο αλήθεια, τον αφήνω στο περβάζι να κρυώνει
ή κάποτε πίνω και τον δεύτερο, κοιτάζοντας απ' το παράθυρο τον πράσινο γλόμπο του φαρμακείου
σαν το πράσινο φως ενός αθόρυβου τραίνου που έρχεται να με πάρει
με τα μαντίλια μου, τα στραβοπατημένα μου παπούτσια, τη μαύρη
τσάντα μου, τα ποιήματά μου,
χωρίς καθόλου βαλίτσες -τι να τις κάνεις;
Να σχολιάσετε τους παραπάνω στίχους σε δύο παραγράφους (130 - 150 λέξεις).

Μονάδες 25

Δ. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Γιάννη Ρίτσου με το απόσπασμα από το ποίημα «Όρθρος» του ίδιου ποιητή.

Μονάδες 20

ΟΡΘΡΟΣ
Το πρωί, πριν ακόμη καλά καλά πλύνουν και ντύσουν τα παιδιά,
έξω απ' τα σπίτια
ακούγονται να παρελαύνουν στο μεγάλο φως, τα μικρά,
πλανόδια επαγγέλματα,
η χορταρού, ο παγοπώλης, ο καρβουνιάρης,
ο τροχιστής, ο καρεκλάς, ο παπλωματάς· παρελαύνουν
με τα φτωχά τους σύνεργα, τον τροχό, το σφυρί, το μαχαίρι,
το φτυάρι, το πριόνι, το δοξάρι. -προχωρούν, και μπροστά
τους
βαδίζουνε οι μεγάλες, γυμνασμένες, ψαλμωδικές φωνές τους.
Έτσι ο δρόμος
γίνεται ο φωτισμένος νάρθηκας, με τις φαρδιές, ακτινωτές ραβδώσεις
από τους ίσκιους μιας αόρατης κιονοστοιχίας. Πάνω απ' τις δυο
σειρές τα σπίτια
ορθώνονται οι ολόλευκοι τρούλοι της μέρας. Κι εκείνοι
προχωρούν στό εσωτερικό του ναού, όπου τελείται η λειτουργία.
Τά φτωχά σύνεργά τους
αστράφτουν σα χρυσά αφιερώματα. Κι ενώ
τα σπίτια είναι ακόμη από μέσα υγρά, κι ενώ κι εσύ 'σαι
ανέτοιμος ακόμη κι απρόθυμος, βγαίνεις ωστόσο στο κατώφλι,
με τις σταγόνες του νερού στα μαλλιά σου, με την τσατσάρα στο
χέρι σου...

________________
τσατσάρα: λαϊκή λέξη για τη χτένα τσέπης.

 (Ανθολογία Γιάννη Ρίτσου, Επιλογή Χρύσα Προκοπάκη, Εκδόσεις Κέδρος [Αθήνα, 2000], σσ. 127-128.)
 

ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ